ગતિપરિણામસ્ય હેતુકર્તૃત્વમ્. કિંતુ સલિલ–મિવ મત્સ્યાનાં જીવપુદ્ગલાનામાશ્રયકારણમાત્રત્વેનોદાસીન એવાસૌ ગતેઃ પ્રસરો ભવતિ. અપિ ચ યથા ગતિપૂર્વસ્થિતિપરિણતસ્તુઙ્ગોઽશ્વવારસ્ય સ્થિતિપરિણામસ્ય હેતુકર્તાવલોક્યતે ન તથાઽધર્મઃ. સ ખલુ નિષ્ક્રિયત્વાત્ ન કદાચિદપિ ગતિપૂર્વસ્થિતિપરિણામમેવાપદ્યતે. કુતોઽસ્ય સહસ્થાયિત્વેન પરેષાં ગતિપૂર્વસ્થિતિપરિણામસ્ય હેતુકર્તૃત્વમ્. કિં તુ પૃથિવીવત્તુરઙ્ગસ્ય જીવપુદ્ગલાનામાશ્રય– કારણમાત્રત્વેનોદાસીન એવાસૌ ગતિપૂર્વસ્થિતેઃ પ્રસરો ભવતીતિ.. ૮૮.. ----------------------------------------------------------------------------- હોનેસે કભી ગતિપરિણામકો હી પ્રાપ્ત નહીં હોતા; તો ફિર ઉસે [પરકે] ૧સહકારીકે રૂપમેં પરકે ગતિપરિણામકા હેતુકતૃત્વ કહાઁસે હોગા? [નહીં હો સકતા.] કિન્તુ જિસ પ્રકાર પાની મછલિયોંકા [ગતિપરિણામમેં] માત્ર આશ્રયરૂપ કારણકે રૂપમેં ગતિકા ઉદાસીન હી પ્રસારક હૈે, ઉસી પ્રકાર ધર્મ જીવ–પુદ્ગલોંકી [ગતિપરિણામમેં] માત્ર આશ્રયરૂપ કારણકે રૂપમેં ગતિકા ઉદાસીન હી પ્રસારક [અર્થાત્ ગતિપ્રસારકા ઉદાસીન હી નિમિત્ત] હૈ.
ઔર [અધર્માસ્તિકાયકે સમ્બન્ધમેં ભી ઐસા હૈ કિ] – જિસ પ્રકાર ગતિપૂર્વકસ્થિતિપરિણત અશ્વ સવારકે [ગતિપૂર્વક] સ્થિતિપરિણામકા હેતુકર્તા દિખાઈ દેતા હૈ, ઉસી પ્રકાર અધર્મ [જીવ– પુદ્ગલોંકે ગતિપૂર્વક સ્થિતિપરિણામકા હેતુકર્તા] નહી હૈ. વહ [અધર્મ] વાસ્તવમેં નિષ્ક્રિય હોનેસે કભી ગતિપૂર્વક સ્થિતિપરિણામકો હી પ્રાપ્ત નહીં હોતા; તો ફિર ઉસે [પરકે] ૨સહસ્થાયીકે રૂપમેં ગતિપૂર્વક સ્થિતિપરિણામકા હેતુકતૃત્વ કહાઁસે હોગા? [નહીં હો સકતા.] કિન્તુ જિસ પ્રકાર પૃથ્વી અશ્વકો [ગતિપૂર્વક સ્થિતિપરિણામમેં] માત્ર આશ્રયરૂપ કારણકે રૂપમેં ગતિપૂર્વક સ્થિતિકી ઉદાસીન હી પ્રસારક હૈ, ઉસી પ્રકાર અધર્મ જીવ–પુદ્ગલોંકો [ગતિપૂર્વક સ્થિતિપરિણામમેં] માત્ર આશ્રયરૂપ કારણકે રૂપમેં ગતિપૂર્વક સ્થિતિકા ઉદાસીન હી પ્રસારક [અર્થાત્ ગતિપૂર્વક–સ્થિતિપ્રસારકા ઉદાસીન હી નિમિત્ત] હૈ.. ૮૮.. --------------------------------------------------------------------------
સ્થિતિકો પ્રાપ્ત હોને વાલે જીવ–પુદ્ગલોંકે સાથ સ્થિતિ નહીં કરતા, પહલેહી સ્થિત હૈે; ઇસ પ્રકાર વહ
સહસ્થાયી ન હોનેસે જીવ–પુદ્ગલોંકે ગતિપૂર્વક સ્થિતિપરિણામકા હેતુકર્તા નહીં હૈ.]
૧૪૦
૧. સહકારી=સાથમેં કાર્ય કરનેવાલા અર્થાત્ સાથમેં ગતિ કરનેવાલા. ધ્વજાકે સાથ પવન ભી ગતિ કરતા હૈ
ઇસલિયે યહાઁ પવનકો [ધ્વજાકે] સહકારીકે રૂપમેં હેતુકર્તા કહા હૈ; ઔર જીવ–પુદ્ગલોંકે સાથ ધર્માસ્તિકાય
ગમન ન કરકે [અર્થાત્ સહકારી ન બનકર], માત્ર ઉન્હેેં [ગતિમેં] આશ્રયરૂપ કારણ બનતા હૈ ઇસલિયે
ધર્માસ્તિકાયકો ઉદાસીન નિમિત્ત કહા હૈ. પવનકો હેતુકર્તા કહા ઉસકા યહ અર્થ કભી નહીં સમઝના કિ
પવન ધ્વજાઓંકો ગતિપરિણામ કરાતા હોગા. ઉદાસીન નિમિત્ત હો યા હેતુકર્તા હો– દોનોં પરમેં અકિંચિત્કર હૈં.
ઉનમેં માત્ર ઉપરોક્તાનુસાર હી અન્તર હૈ. અબ અગલી ગાથાકી ટીકામેં આચાર્યદેવ સ્વયં હી કહેંગે કિ ‘વાસ્તવમેં
સમસ્ત ગતિસ્થિતિમાન પદાર્થ અપને પરિણામોંસે હી નિશ્ચયસે ગતિસ્થિતિ કરતે હૈ.’ઇસલિયે ધ્વજા, સવાર
ઇત્યાદિ સબ, અપને પરિણામોંસે હી ગતિસ્થિતિ કરતે હૈ, ઉસમેં ધર્મ તથા પવન, ઔર અધર્મ તથા અશ્વ
અવિશેષરૂપસે અકિંચિત્કર હૈં ઐસા નિર્ણય કરના.]
૨. સહસ્થાયી=સાથમેં સ્થિતિ [સ્થિરતા] કરનેવાલા. [અશ્વ સવારકે સાથ સ્થિતિ કરતા હૈ, ઇસલિયે યહાઁ