કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] ષડ્દ્રવ્ય–પંચાસ્તિકાયવર્ણન
અથ ચૂલિકા.
મુત્તં પુગ્ગલદવ્વં જીવો ખલુ ચેદણો તેસુ.. ૯૭..
મૂર્તં પુદ્ગલદ્રવ્યં જીવઃ ખલુ ચેતનસ્તેષુ.. ૯૭..
અત્ર દ્રવ્યાણાં મૂર્તામૂર્તત્વં ચેતનાચેતનત્વં ચોક્તમ્.
સ્પર્શરસગંધવર્ણસદ્ભાવસ્વભાવં મૂર્તં, સ્પર્શરસગંધવર્ણાભાવસ્વભાવમમૂર્તમ્. ચૈતન્યસદ્ભાવ–સ્વભાવં ચેતનં, ચૈતન્યાભાવસ્વભાવમચેતનમ્. તત્રામૂર્તમાકાશં, અમૂર્તઃ કાલઃ, અમૂર્તઃ સ્વરૂપેણ જીવઃ પરરૂપાવેશાન્મૂર્તોઽપિ અમૂર્તો ધર્મઃ અમૂર્તાઽધર્મઃ, મૂર્તઃ પુદ્ગલ એવૈક ઇતિ. અચેતનમાકાશં, -----------------------------------------------------------------------------
અબ, ૧ચૂલિકા હૈ.
અન્વયાર્થઃ– [આકાશકાલજીવાઃ] આકાશ, કાલ જીવ, [ધર્માધર્મૌ ચ] ધર્મ ઔર અધર્મ [મૂર્તિપરિહીનાઃ] અમૂર્ત હૈ, [પુદ્ગલદ્રવ્યં મૂર્તં] પુદ્ગલદ્રવ્ય મૂર્ત હૈ. [તેષુ] ઉનમેં [જીવઃ] જીવ [ખલુ] વાસ્તવમેં [ચેતનઃ] ચેતન હૈ.
ટીકાઃ– યહાઁ દ્રવ્યોંકા મૂર્તોમૂર્તપના [–મૂર્તપના અથવા અમૂર્તપના] ઔર ચેતનાચેતનપના [– ચેતનપના અથવા અચેતનપના] કહા ગયા હૈ.
સ્પર્શ–રસ–ગંધ–વર્ણકા સદ્ભાવ જિસકા સ્વભાવ હૈ વહ મૂર્ત હૈ; સ્પર્શ–રસ–ગંધ–વર્ણકા અભાવ જિસકા સ્વભાવ હૈ વહ અમૂર્ત હૈ. ચૈતન્યકા સદ્ભાવ જિસકા સ્વભાવ હૈ વહ ચેતન હૈ; ચૈતન્યકા અભાવ જિસકા સ્વભાવ હૈ વહ અચેતન હૈ. વહાઁ આકાશ અમૂર્ત હૈ, કાલ અમૂર્ત હૈ, જીવ સ્વરૂપસે અમૂર્ત હૈ, --------------------------------------------------------------------------
છે મૂર્ત પુદ્ગલદ્રવ્યઃ તેમાં જીવ છે ચેતન ખરે. ૯૭.
૧. ચૂલિકા=શાસ્ત્રમેં જિસકા કથન ન હુઆ હો ઉસકા વ્યાખ્યાન કરના અથવા જિસકા કથન હો ચુકા હો ઉસકા વિશેષ વ્યાખ્યાન કરના અથવા દોનોંકા યથાયોગ્ય વ્યાખ્યાન કરના.