૧૫૪
કાલસંભૂત ઇત્યભિધીયતે. તત્રેદં તાત્પર્યં–વ્યવહારકાલો જીવપુદ્ગલપરિણામેન નિશ્ચીયતે, નિશ્ચય– કાલસ્તુ તત્પરિણામાન્યથાનુપપત્ત્યેતિ. તત્ર ક્ષણભઙ્ગી વ્યવહારકાલઃ સૂક્ષ્મપર્યાયસ્ય તાવન્માત્રત્વાત્, નિત્યો નિશ્ચયકાલઃ ખગુણપર્યાયાધારદ્રવ્યત્વેન સર્વદૈવાવિનશ્વરત્વાદિતિ.. ૧૦૦..
ઉપ્પણ્ણપ્પદ્ધંસી અવરો દીહંતરટ્ઠાઈ.. ૧૦૧..
ઉત્પન્નપ્રધ્વંસ્યપરો દીર્ધાંતરસ્થાયી.. ૧૦૧..
----------------------------------------------------------------------------- નિશ્ચિત હોતા હૈ; ઔર નિશ્ચયકાલ જીવ–પુદ્ગલોંકે પરિણામકી અન્યથા અનુપપત્તિ દ્વારા [અર્થાત્ જીવ–પુદ્ગલોંકે પરિણામ અન્ય પ્રકારસે નહીં બન સકતે ઇસલિયે] નિશ્ચિત હોતા હૈ.
વહાઁ, વ્યવહારકાલ ક્ષણભંગી હૈ, ક્યોંકિ સૂક્ષ્મ પર્યાય માત્ર ઉતની હી [–ક્ષણમાત્ર જિતની હી, સમયમાત્ર જિતની હી] હૈ; નિશ્ચયકાલ નિત્ય હૈ, ક્યોંકિ વહ અપને ગુણ–પર્યાયોંકે આધારભૂત દ્રવ્યરૂપસે સદૈવ અવિનાશી હૈ.. ૧૦૦..
અન્વયાર્થઃ– [કાલઃ ઇતિ ચ વ્યપદેશઃ] ‘કાલ’ ઐસા વ્યપદેશ [સદ્ગાવપ્રરૂપકઃ] સદ્ભાવકા પ્રરૂપક હૈ ઇસલિયે [નિત્યઃ ભવતિ] કાલ [નિશ્ચયકાલ] નિત્ય હૈ. [ઉત્પન્નધ્વંસી અપરઃ] ઉત્પન્નધ્વંસી ઐસા જો દૂસરા કાલ [અર્થાત્ ઉત્પન્ન હોતે હી નષ્ટ હોનેવાલા જો વ્યવહારકાલ] વહ [દીર્ધાંતરસ્થાયી] [ક્ષણિક હોને પર ભી પ્રવાહઅપેક્ષાસે] દીર્ધ સ્થિતિકા ભી [કહા જાતા] હૈ. -------------------------------------------------------------------------- ક્ષણભંગી=પ્રતિ ક્ષણ નષ્ટ હોનેવાલા; પ્રતિસમય જિસકા ધ્વંસ હોતા હૈ ઐસા; ક્ષણભંગુર; ક્ષણિક.
ઉત્પન્નધ્વંસી અન્ય જે તે દીર્ધસ્થાયી પણ ઠરે. ૧૦૧.