૧૬૮
અથ જીવપદાર્થાનાં વ્યાખ્યાનં પ્રપઞ્ચયતિ.
ઉવઓગલક્ખણા વિ ય દેહાદેહપ્પવીચારા.. ૧૦૯..
ઉપયોગલક્ષણા અપિ ચ દેહાદેહપ્રવીચારાઃ.. ૧૦૯..
જીવસ્યરૂપોદ્દેશોઽયમ્.
જીવાઃ હિ દ્વિવિધાઃ, સંસારસ્થા અશુદ્ધા નિર્વૃત્તાઃ શુદ્ધાશ્ચ. તે ખલૂભયેઽપિ ચેતના–સ્વભાવાઃ, ચેતનાપરિણામલક્ષણેનોપયોગેન લક્ષણીયાઃ. તત્ર સંસારસ્થા દેહપ્રવીચારાઃ, નિર્વૃત્તા અદેહપ્રવીચારા ઇતિ.. ૧૦૯.. -----------------------------------------------------------------------------
અબ જીવપદાર્થકા વ્યાખ્યાન વિસ્તારપૂર્વક કિયા જાતા હૈ.
અન્વયાર્થઃ– [જીવાઃ દ્વિવિધાઃ] જીવ દો પ્રકારકે હૈં; [સંસારસ્થાઃ નિર્વૃત્તાઃ] સંસારી ઔર સિદ્ધ. [ચેતનાત્મકાઃ] વે ચેતનાત્મક [–ચેતનાસ્વભાવવાલે] [અપિ ચ] તથા [ઉપયોગલક્ષણાઃ] ઉપયોગલક્ષણવાલે હૈં. [દેહાદેહપ્રવીચારાઃ] સંસારી જીવ દેહમેં વર્તનેવાલે અર્થાત્ દેહસહિત હૈં ઔર સિદ્ધ જીવ દેહમેં નહીં વર્તનેવાલે અર્થાત્ દેહરહિત હૈં.
ટીકાઃ– યહ, જીવકે સ્વરૂપકા કથન હૈ.
જીવ દો પ્રકારકે હૈંઃ – [૧] સંસારી અર્થાત્ અશુદ્ધ, ઔર [૨] સિદ્ધ અર્થાત્ શુદ્ધ. વે દોનોં વાસ્તવમેં ચેતનાસ્વભાવવાલે હૈં ઔર ચેતનાપરિણામસ્વરૂપ ઉપયોગ દ્વારા લક્ષિત હોનેયોગ્ય [– પહિચાનેજાનેયોગ્ય] હૈં. ઉનમેં, સંસારી જીવ દેહમેં વર્તનેવાલે અર્થાત્ દેહસહિત હૈં ઔર સિદ્ધ જીવ દેહમેં નહીં વર્તનેવાલે અર્થાત્ દેહરહિત હૈં.. ૧૦૯.. -------------------------------------------------------------------------- ચેતનાકા પરિણામ સો ઉપયોગ. વહ ઉપયોગ જીવરૂપી લક્ષ્યકા લક્ષણ હૈ.
ઉપયોગલક્ષણ ઉભય; એક સદેહ, એક અદેહ છે. ૧૦૯.