કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] નવપદાર્થપૂર્વક–મોક્ષમાર્ગપ્રપંચવર્ણન
જલચરસ્થલચરખચરા બલિનઃ પંચેન્દ્રિયા જીવાઃ.. ૧૧૭..
પઞ્ચેન્દ્રિયપ્રકારસૂચનેયમ્. અથ સ્પર્શનરસનઘ્રાણચક્ષુઃશ્રોત્રેન્દ્રિયાવરણક્ષયોપશમાત્ નોઇન્દ્રિયાવરણોદયે સતિ સ્પર્શ– રસગંધવર્ણશબ્દાનાં પરિચ્છેત્તારઃ પંચેન્દ્રિયા અમનસ્કાઃ. કેચિત્તુ નોઇન્દ્રિયાવરણસ્યાપિ ક્ષયોપ–શમાત્ સમનસ્કાશ્ચ ભવન્તિ. તત્ર દેવમનુષ્યનારકાઃ સમનસ્કા એવ, તિર્યંચ ઉભયજાતીયા ઇતિ..૧૧૭..
તિરિયા બહુપ્પયારા ણેરઇયા પુઢવિભેયગદા.. ૧૧૮..
તિર્યંચઃ બહુપ્રકારાઃ નારકાઃ પૃથિવીભેદગતાઃ.. ૧૧૮..
-----------------------------------------------------------------------------
અન્વયાર્થઃ– [વર્ણરસસ્પર્શગંધશબ્દજ્ઞાઃ] વર્ણ, રસ, સ્પર્શ, ગન્ધ ઔર શબ્દકો જાનનેવાલે ં[સુરનરનારકતિર્યંઞ્ચઃ] દેવ–મનુષ્ય–નારક–તિર્યંચ–[જલચરસ્થલચરખચરાઃ] જો જલચર, સ્થલચર, ખેચર હોતે હૈં વે –[બલિનઃ પંચેન્દ્રિયાઃ જીવાઃ] બલવાન પંચેન્દ્રિય જીવ હૈં.
ટીકાઃ– યહ, પંચેન્ન્દ્રિય જીવોંકે પ્રકારકી સૂચના હૈ.
સ્પર્શનેન્દ્રિય, રસનેન્દ્રિય, ઘ્રાણેન્દ્રિય, ચક્ષુરિન્દ્રિય ઔર શ્રોત્રેન્દ્રિયકે આવરણકે ક્ષયોપશમકે કારણ, મનકે આવરણકા ઉદય હોનેસે, સ્પર્શ, રસ, ગન્ધ, વર્ણ ઔર શબ્દકો જાનનેવાલે જીવ મનરહિત પંચેન્દ્રિય જીવ હૈં; કતિપય [પંચેન્દ્રિય જીવ] તો, ઉન્હેં મનકે આવરણકા ભી ક્ષયોપશમ હોનેસે, મનસહિત [પંચેન્દ્રિય જીવ] હોતે હૈં.
ઉનમેં, દેવ, મનુષ્ય ઔર નારકી મનસહિત હી હોતે હૈં; તિર્યંચ દોનોં જાતિકે [અર્થાત્ મનરહિત તથા મનસહિત] હોતે હૈં.. ૧૧૭..
અન્વયાર્થઃ– [દેવાઃ ચતુર્ણિકાયાઃ] દેવોંકે ચાર નિકાય હૈં, [મનુજાઃ કર્મભોગ– --------------------------------------------------------------------------