કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] નવપદાર્થપૂર્વક–મોક્ષમાર્ગપ્રપંચવર્ણન
ઉક્તજીવપ્રપંચોપસંહારોઽયમ્.
એતે હ્યુક્તપ્રકારાઃ સર્વે સંસારિણો દેહપ્રવીચારાઃ, અદેહપ્રવીચારા ભગવંતઃ સિદ્ધાઃ શુદ્ધા જીવાઃ. તત્ર દેહપ્રવીચારત્વાદેકપ્રકારત્વેઽપિ સંસારિણો દ્વિપ્રકારાઃ ભવ્યા અભવ્યાશ્ચ. તે શુદ્ધ– સ્વરૂપોપલમ્ભશક્તિસદ્ભાવાસદ્ભાવાભ્યાં પાચ્યાપાચ્યમુદ્ગવદભિધીયંત ઇતિ.. ૧૨૦..
જં હવદિ તેસુ ણાણં જીવો ત્તિ ય તં પરૂવેંતિ.. ૧૨૧..
યદ્ભવતિ તેષુ જ્ઞાનં જીવ ઇતિ ચ તત્પ્રરૂપયન્તિ.. ૧૨૧..
----------------------------------------------------------------------------- [સંસારિણાઃ] સંસારી [ભવ્યાઃ અભવ્યાઃ ચ] ભવ્ય ઔર અભવ્ય ઐસે દો પ્રકારકે હૈં.
ટીકાઃ– યહ ઉક્ત [–પહલે કહે ગયે] જીવવિસ્તારકા ઉપસંહાર હૈ.
જિનકે પ્રકાર [પહલે] કહે ગયે ઐસે યહ સમસ્ત સંસારી દેહમેં વર્તનેવાલે [અર્થાત્ દેહસહિત] હૈં; દેહમેં નહીં વર્તનેવાલે [અર્થાત્ દેહરહિત] ઐસે સિદ્ધભગવન્ત હૈં– જો કિ શુદ્ધ જીવ હૈ. વહાઁ, દેહમેં વર્તનેકી અપેક્ષાસે સંસારી જીવોંકા એક પ્રકાર હોને પર ભી વે ભવ્ય ઔર અભવ્ય ઐસે દો પ્રકારકે હૈં. ‘૧પાચ્ય’ ઔર ‘૨અપાચ્ય’ મૂઁગકી ભાઁતિ, જિનમેં શુદ્ધ સ્વરૂપકી ૩ઉપલબ્ધિકી શક્તિકા સદ્ભાવ હૈ ઉન્હેં ‘ભવ્ય’ ઔર જિનમેં શુદ્ધ સ્વરૂપકી ઉપલબ્ધિકી શક્તિકા અસદ્ભાવ હૈ ઉન્હેં ‘અભવ્ય’ કહા જાતા હૈં .. ૧૨૦..
અન્વયાર્થઃ– [ન હિ ઇંદ્રિયાણિ જીવાઃ] [વ્યવહારસે કહે જાનેવાલે એકેન્દ્રિયાદિ તથા પૃથ્વીકાયિકાદિ ‘જીવોં’મેં] ઇન્દ્રિયાઁ જીવ નહીં હૈ ઔર [ષટ્પ્રકારાઃ પ્રજ્ઞપ્તાઃ કાયાઃ પુનઃ] છહ --------------------------------------------------------------------------
છે તેમનામાં જ્ઞાન જે બસ તે જ જીવ નિર્દિષ્ટ છે. ૧૨૧.
૧. પાચ્ય = પકનેયોગ્ય; રંધનેયોગ્ય; સીઝને યોગ્ય; કોરા ન હો ઐસા.
૨. અપાચ્ય = નહીં પકનેયોગ્ય; રંધને–સીઝનેકી યોગ્યતા રહિત; કોરા.
૩. ઉપલબ્ધિ = પ્રાપ્તિ; અનુભવ.