કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] નવપદાર્થપૂર્વક–મોક્ષમાર્ગપ્રપંચવર્ણન
પ્રપઞ્ચિતવિવિત્રવિકલ્પરૂપૈઃ, નિશ્ચયનયેન મોહરાગદ્વેષપરિણતિસંપાદિતવિશ્વરૂપત્વાત્કદાચિદશુદ્ધૈઃ કદાચિત્તદભાવાચ્છુદ્ધૈશ્ચૈતન્યવિવર્તગ્રન્થિરૂપૈર્બહુભિઃ પર્યાયૈઃ જીવમધિગચ્છેત્. અધિગમ્ય ચૈવમચૈતન્ય– સ્વભાવત્વાત્ જ્ઞાનાદર્થાંતરભૂતૈરિતઃ પ્રપંચ્યમાનૈર્લિઙ્ગૈર્જીવસંબદ્ધમસંબદ્ધં વા સ્વતો ભેદબુદ્ધિ–પ્રસિદ્ધય ર્થમજીવમધિગચ્છેદિતિ.. ૧૨૩..
-----------------------------------------------------------------------------
ઇસપ્રકાર ઇસ નિર્દેશકે અનુસાર [અર્થાત્ ઉપર સંક્ષેપમેં સમઝાયે અનુસાર], [૧] વ્યવહારનયસે પર્યાયોં દ્વારા, તથા [૨] નિશ્ચયનયસે મોહરાગ–દ્વેષપરિણતિસંપ્રાપ્ત ૩વિશ્વરૂપતાકે કારણ કદાચિત્ અશુદ્ધ [ઐસી] ઔર કદાચિત્ ઉસકે [–મોહરાગદ્વેષપરિણતિકે] અભાવકે કારણ શુદ્ધ ઐસી કારણ, ૫જ્ઞાનસે અર્થાંતરભૂત ઐસે, યહાઁસે [અબકી ગાથાઓંમેં] કહે જાનેવાલે લિંગોંં દ્વારા, ૬જીવ– સમ્બદ્ધ યા જીવ–અસમ્બદ્ધ અજીવકો, અપનેસે ભેદબુદ્ધિકી પ્રસિદ્ધિકે લિયે જાનો.. ૧૨૩..
ઇસપ્રકાર જીવપદાર્થકા વ્યાખ્યાન સમાપ્ત હુઆ. --------------------------------------------------------------------------
૧કર્મગ્રંથપ્રતિપાદિત જીવસ્થાન–ગુણસ્થાન–માર્ગણાસ્થાન ઇત્યાદિ દ્વારા ૨પ્રપંચિત વિચિત્ર ભેદરૂપ બહુ
૪ચૈતન્યવિવર્તગ્રન્થિરૂપ બહુ પર્યાયોં દ્વારા, જીવકો જાનો. ઇસપ્રકાર જીવકો જાનકર, અચૈતન્યસ્વભાવકે
૧. કર્મગ્રંથપ્રતિપાદિત = ગોમ્મટસારાદિ કર્મપદ્ધતિકે ગ્રન્થોમેં પ્રરૂપિત –નિરૂપિત .
૨. પ્રપંચિત = વિસ્તારપૂર્વક કહી ગઈ.
૩. મોહરાગદ્વેષપરિણતિકે કારણા જીવકો વિશ્વરૂપતા અર્થાત્ અનેકરૂપતા પ્રાપ્ત હોતી હૈ.
૪. ગ્રન્થિ = ગાઁઠ. [જીવકી કદાચિત્ અશુદ્ધ ઔર કદાચિત્ શુદ્ધ ઐસી પર્યાયેં ચૈતન્યવિવર્તકી–ચૈતન્યપરિણમનકી–
ગ્રન્થિયાઁ હૈં; નિશ્ચયનયસે ઉનકે દ્વારા જીવકો જાનો.]
૫. જ્ઞાનસે અર્થાંન્તરભૂત = જ્ઞાનસે અન્યવસ્તુભૂત; જ્ઞાનસે અન્ય અર્થાત્ જડ઼઼. [અજીવકા સ્વભાવ અચૈતન્ય હોનેકે
કારણ જ્ઞાનસે અન્ય ઐસે જડ ચિહ્નોંં દ્વારા વહ જ્ઞાત હોતા હૈ.]
૬. જીવકે સાથ સમ્બદ્ધ યા જીવ સાથ અસમ્બદ્ધ ઐસે અજીવકો જાનનેકા પ્રયોજન યહ હૈ કિ સમસ્ત અજીવ
અપનેસે [સ્વજીવસે] બિલકુલ ભિન્ન હૈં ઐસી બુદ્ધિ ઉત્પન્ન હો.