કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] નવપદાર્થપૂર્વક–મોક્ષમાર્ગપ્રપંચવર્ણન
ઇહ હિ સંસારિણો જીવાદનાદિબંધનોપાધિવશેન સ્નિગ્ધઃ પરિણામો ભવતિ. પરિણામાત્પુનઃ પુદ્ગલપરિણામાત્મકં કર્મ. કર્મણો નારકાદિગતિષુ ગતિઃ. ગત્યધિગમના–દ્દેહઃ. દેહાદિન્દ્રિયાણિ. ઇન્દ્રિયેભ્યો વિષયગ્રહણમ્. વિષયગ્રહણાદ્રાગદ્વેષૌ. રાગદ્વેષાભ્યાં પુનઃ સ્નિગ્ધઃ પરિણામઃ. પરિણામાત્પુનઃ પુદ્ગલપરિણામાત્મકં કર્મ. કર્મણઃ પુનર્નારકાદિગતિષુ ગતિઃ. ગત્યધિગમનાત્પુનર્દેહઃ. દેહાત્પુનરિન્દ્રિયાણિ. ઇન્દ્રિયેભ્યઃ પુનર્વિષયગ્રહણમ્. વિષયગ્રહણાત્પુના રાગદ્વેષૌ. રાગદ્વેષાભ્યાં પુનરપિ સ્નિગ્ધઃ પરિણામઃ. એવમિદમન્યોન્યકાર્યકારણભૂતજીવપુદ્ગલ–પરિણામાત્મકં કર્મજાલં સંસારચક્રે જીવસ્યાનાદ્યનિધનં અનાદિસનિધનં વા ચક્રવત્પરિવર્તતે. તદત્ર પુદ્ગલપરિણામનિમિત્તો જીવપરિણામો જીવપરિણામનિમિત્તઃ પુદ્ગલપરિણામશ્ચ વક્ષ્યમાણ–પદાર્થબીજત્વેન સંપ્રધારણીય ઇતિ.. ૧૨૮–૧૩૦.. -----------------------------------------------------------------------------
અન્વયાર્થઃ– [યઃ] જો [ખલુ] વાસ્તવમેં [સંસારસ્થઃ જીવઃ] સંસારસ્થિત જીવ હૈ [તતઃ તુ પરિણામઃ ભવતિ] ઉસસે પરિણામ હોતા હૈ [અર્થાત્ ઉસે સ્નિગ્ધ પરિણામ હોતા હૈ], [પરિણામાત્ કર્મ] પરિણામસે કર્મ ઔર [કર્મણઃ] કર્મસે [ગતિષુ ગતિઃ ભવતિ] ગતિયોંમેં ગમન હોતા હૈ.
[ગતિમ્ અધિગતસ્ય દેહઃ] ગતિપ્રાપ્તકો દેહ હોતી હૈ, [દેહાત્ ઇન્દ્રિયાણિ જાયંતે] દેહથી ઇન્દ્રિયાઁ હોતી હૈ, [તૈઃ તુ વિષયગ્રહણં] ઇન્દ્રિયોંસે વિષયગ્રહણ ઔર [તતઃ રાગઃ વા દ્વેષઃ વા] વિષયગ્રહણસે રાગ અથવા દ્વેષ હોતા હૈ.
[એવં ભાવઃ] ઐસે ભાવ, [સંસારચક્રવાલે] સંસારચક્રમેં [જીવસ્ય] જીવકો [અનાદિનિધનઃ સનિધનઃ વા] અનાદિ–અનન્ત અથવા અનાદિ–સાન્ત [જાયતે] હોતે રહતે હૈં–[ઇતિ જિનવરૈઃ ભણિતઃ] ઐસા જિનવરોંને કહા હૈ.
ટીકાઃ– ઇસ લોકમેં સંસારી જીવસે અનાદિ બન્ધનરૂપ ઉપાધિકે વશ સ્નિગ્ધ પરિણામ હોતા હૈ, પરિણામસે પુદ્ગલપરિણામાત્મક કર્મ, કર્મસે નરકાદિ ગતિયોંમેં ગમન, ગતિકી પ્રાપ્તિસે દેહ, દેહસે ઇન્દ્રિયાઁ, ઇન્દ્રિયોંસે વિષયગ્રહણ, વિષયગ્રહણસે રાગદ્વેષ, રાગદ્વેષસે ફિર સ્નિગ્ધ પરિણામ, પરિણામસે ફિર પુદ્ગલપરિણામાત્મક કર્મ, કર્મસે ફિર નરકાદિ ગતિયોંમેં ગમન, ગતિકી પ્રાપ્તિસે ફિર દેહ, દેહસે ફિર ઇન્દ્રિયાઁ, ઇન્દ્રિયોંસે ફિર વિષયગ્રહણ, વિષયગ્રહણસે ફિર રાગદ્વેષ, રાગદ્વેષસે ફિર પુનઃ સ્નિગ્ધ પરિણામ. ઇસ પ્રકાર યહ અન્યોન્ય ૧કાર્યકારણભૂત જીવપરિણામાત્મક ઔર પુદ્ગલપરિણામાત્મક કર્મજાલ સંસારચક્રમેં જીવકો અનાદિ–અનન્તરૂપસે અથવા અનાદિ–સાન્તરૂપસે ચક્રકી ભાઁતિ પુનઃ– પુનઃ હોતે રહતે હૈં. --------------------------------------------------------------------------
જીવકો અનાદિ–સાન્ત હોતે હૈં.]
૧. કાર્ય અર્થાત્ નૈમિત્તિક, ઔર કારણ અર્થાત્ નિમિત્ત. [જીવપરિણામાત્મક કર્મ ઔર પુદ્ગલપરિણામાત્મક કર્મ