અનુકમ્પાસ્વરૂપાખ્યાનમેતત્. કઞ્ચિદુદન્યાદિદુઃખપ્લુતમવલોક્ય કરુણયા તત્પ્રતિચિકીર્ષાકુલિતચિત્તત્વમજ્ઞાનિનોઽનુ–કમ્પા. જ્ઞાનિનસ્ત્વધસ્તનભૂમિકાસુ વિહરમાણસ્ય જન્માર્ણવનિમગ્નજગદવલોકનાન્મનાગ્મનઃખેદ ઇતિ.. ૧૩૭..
જીવસ્સ કુણદિ ખોહં કલુસો ત્તિ ય તં બુધા બેંતિ.. ૧૩૮..
જીવસ્ય કરોતિ ક્ષોભં કાલુષ્યમિતિ ચ તં બુધા બ્રુવન્તિ.. ૧૩૮..
ચિત્તકલુષત્વસ્વરૂપાખ્યાનમેતત્. ક્રોધમાનમાયાલોભાનાં તીવ્રોદયે ચિત્તસ્ય ક્ષોભઃ કાલુષ્યમ્. તેષામેવ મંદોદયે તસ્ય પ્રસાદોઽકાલુષ્યમ્. તત્ કાદાચિત્કવિશિષ્ટકષાયક્ષયોપશમે સત્યજ્ઞાનિનો ભવતિ. કષાયોદયાનુ– વૃત્તેરસમગ્રવ્યાવર્તિતોપયોગસ્યાવાંતરભૂમિકાસુ કદાચિત્ જ્ઞાનિનોઽપિ ભવતીતિ.. ૧૩૮.. ----------------------------------------------------------------------------- અવલોકનસે [અર્થાત્ સંસારસાગરમેં ડુબે હુએ જગતકો દેખનેસે] મનમેં કિંચિત્ ખેદ હોના વહ હૈ..
અન્વયાર્થઃ– [યદા] જબ [ક્રોધઃ વા] ક્રોધ, [માનઃ] માન, [માયા] માયા [વા] અથવા [લોભઃ] લોભ [ચિત્તમ્ આસાદ્ય] ચિત્તકા આશ્રય પાકર [જીવસ્ય] જીવકો [ક્ષોભં કરોતિ] ક્ષોભ કરતે હૈૈં, તબ [તં] ઉસે [બુધાઃ] જ્ઞાની [કાલુષ્યમ્ ઇતિ ચ બ્રુવન્તિ] ‘કલુષતા’ કહતે હૈં.
ટીકાઃ– યહ, ચિત્તકી કલુષતાકે સ્વરૂપકા કથન હૈ. ------------------------------------------------------------------------- ઇસ ગાથાકી આચાર્યવર શ્રી જયસેનાચાર્યદેવકૃત ટીકામેં ઇસ પ્રકાર વિવરણ હૈઃ– તીવ્ર તૃષા, તીવ્ર ક્ષુધા, તીવ્ર
વ્યાકુલ હોકર અનુકમ્પા કરતા હૈ; જ્ઞાની તો સ્વાત્મભાવનાકો પ્રાપ્ત ન કરતા હુઆ [અર્થાત્ નિજાત્માકે
અનુભવકી ઉપલબ્ધિ ન હોતી હો તબ], સંક્લેશકે પરિત્યાગ દ્વારા [–અશુભ ભાવકો છોડકર] યથાસમ્ભવ
પ્રતિકાર કરતા હૈ તથા ઉસે દુઃખી દેખકર વિશેષ સંવેગ ઔર વૈરાગ્યકી ભાવના કરતા હૈ.
જીવને કરે જે ક્ષોભ, તેને કલુષતા જ્ઞાની કહે. ૧૩૮.
૨૦૦
૧૩૭..