સંવરણં તસ્સ તદા સુહાસુહકદસ્સ
સંવરણં તસ્ય તદા શુભાશુભકૃતસ્ય કર્મણઃ.. ૧૪૩..
વિશેષેણ સંવરસ્વરૂપાખ્યાનમેતત્.
યસ્ય યોગિનો વિરતસ્ય સર્વતો નિવૃત્તસ્ય યોગે વાઙ્મનઃકાયકર્મણિ શુભપરિણામરૂપં પુણ્યમશુભપરિણામરૂપં પાપઞ્ચ યદા ન ભવતિ તસ્ય તદા શુભાશુભભાવકૃતસ્ય દ્રવ્યકર્મણઃ સંવરઃ સ્વકારણાભાવાત્પ્રસિદ્ધયતિ. તદત્ર શુભાશુભપરિણામનિરોધો ભાવપુણ્યપાપસંવરો દ્રવ્યપુણ્યપાપ–સંવરસ્ય હેતુઃ પ્રધાનોઽવધારણીય ઇતિ.. ૧૪૩..
-----------------------------------------------------------------------------
અન્વયાર્થઃ– [યસ્ય] જિસે [–જિસ મુનિકો], [વિરતસ્ય] વિરત વર્તતે હુએ [યોગે] યોગમેં [પુણ્યં પાપં ચ] પુણ્ય ઔર પાપ [યદા] જબ [ખલુ] વાસ્તવમેં [ન અસ્તિ] નહીં હોતે, [તદા] તબ [તસ્ય] ઉસે [શુભાશુભકૃતસ્ય કર્મણાઃ] શુભાશુભભાવકૃત કર્મકા [સંવરણમ્] સંવર હોતા હૈ.
ટીકાઃ– યહ, વિશેષરૂપસે સંવરકા સ્વરૂપકા કથન હૈ.
જિસ યોગીકો, વિરત અર્થાત્ સર્વથા નિવૃત્ત વર્તતે હુએ, યોગમેં–વચન, મન ઔર કાયસમ્બન્ધી ક્રિયામેંં–શુભપરિણામરૂપ પુણ્ય ઔર અશુભપરિણામરૂપ પાપ જબ નહીં હોતે, તબ ઉસે શુભાશુભભાવકૃત દ્રવ્યકર્મકા [–શુભાશુભભાવ જિસકા નિમિત્ત હોતા હૈ ઐસે દ્રવ્યકર્મકા], સ્વકારણકે અભાવકે કારણ સંવર હોતા હૈ. ઇસલિયે યહાઁ [ઇસ ગાથામેં] શુભાશુભ પરિણામકા નિરોધ–ભાવપુણ્યપાપસંવર– દ્રવ્યપુણ્યપાપસંવરકા પ્રધાન હેતુ અવધારના [–સમઝના].. ૧૪૩..
ઇસ પ્રકાર સંવરપદાર્થકા વ્યાખ્યાન સમાપ્ત હુઆ. ------------------------------------------------------------------------- પ્રધાન હેતુ = મુખ્ય નિમિત્ત. [દ્રવ્યસંવરમેં ‘મુખ્ય નિમિત્ત’ જીવકે શુભાશુભ પરિણામકા નિરોધ હૈ. યોગકા નિરોધ નહીં હૈ. [ યહાઁ યહ ધ્યાન રખને યોગ્ય હૈ કિ દ્રવ્યસંવરકા ઉપાદાન કારણ– નિશ્ચય કારણ તો પુદ્ગલ સ્વયં હી હૈ.]
ત્યારે શુભાશુભકૃત કરમનો થાય સંવર તેહને. ૧૪૩.
૨૦૬