કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] નવપદાર્થપૂર્વક–મોક્ષમાર્ગપ્રપંચવર્ણન
મોહનીયવિપાકસંપાદિતવિકાર ઇત્યર્થઃ. તદત્ર મોહનીયવિપાકસંપાદિતવિકાર ઇત્યર્થઃ. તદત્ર પુદ્ગલાનાં ગ્રહણહેતુત્વાદ્બહિરઙ્ગકારણં યોગઃ, વિશિષ્ટશક્તિસ્થિતિહેતુત્વાદન્તરઙ્ગકારણં જીવભાવ એવેતિ.. ૧૪૮..
તેસિં પિ ય રાગાદી તેસિમભાવે ણ બજ્ઝંતિ.. ૧૪૯..
તેષામપિ ચ રાગાદયસ્તેષામભાવે ન બધ્યન્તે.. ૧૪૯..
-----------------------------------------------------------------------------
ઇસલિયે યહાઁ [બન્ધમેંં], બહિરંગ કારણ [–નિમિત્ત] યોગ હૈ ક્યોંકિ વહ પુદ્ગલોંકે ગ્રહણકા હેતુ હૈ, ઔર અંતરંગ કારણ [–નિમિત્ત] જીવભાવ હી હૈ ક્યોંકિ વહ [કર્મપુદ્ગલોંકી] વિશિષ્ટ શક્તિ તથા સ્થિતિકા હેતુ હૈ.. ૧૪૮..
ભાવાર્થઃ– કર્મબન્ધપર્યાયકે ચાર વિશેષ હૈંઃ પ્રકૃતિબન્ધ, પ્રદેશબન્ધ, સ્થિતિબન્ધ ઔર અનુભાગબન્ધ. ઇસમેં સ્થિતિ–અનુભાગ હી અત્યન્ત મુખ્ય વિશેષ હૈં, પ્રકૃતિ–પ્રદેશ તો અત્યન્ત ગૌણ વિશેષ હૈં; ક્યોંકિ સ્થિતિ–અનુભાગ બિના કર્મબન્ધપર્યાય નામમાત્ર હી રહતી હૈ. ઇસલિયે યહાઁ પ્રકૃતિ–પ્રદેશબન્ધકા માત્ર ‘ગ્રહણ’ શબ્દસે કથન કિયા હૈ ઔર સ્થિતિ–અનુભાગબન્ધકા હી ‘બન્ધ’ શબ્દસે કહા હૈ.
જીવકે કિસી ભી પરિણામમેં વર્તતા હુઆ યોગ કર્મકે પ્રકૃતિ–પ્રદેશકા અર્થાત્ ‘ગ્રહણ’ કા નિમિત્ત હોતા હૈ ઔર જીવકે ઉસી પરિણામમેં વર્તતા હુઆ મોહરાગદ્વેષભાવ કર્મકે સ્થિતિ–અનુભાગકા અર્થાત્ ‘બંધ’ કા નિમિત્ત હોતા હૈ; ઇસલિયે મોહરાગદ્વેષભાવકો ‘બન્ધ’ કા અંતરંગ કારણ [અંતરંગ નિમિત્ત] કહા હૈ ઔર યોગકો – જો કિ ‘ગ્રહણ’ કા નિમિત્ત હૈ ઉસે–‘બન્ધ’ કા બહિરંગ કારણ [બાહ્ય નિમિત્ત] કહા હૈ.. ૧૪૮..
અન્વયાર્થઃ– [ચતુર્વિકલ્પઃ હેતુઃ] [દ્રવ્યમિથ્યાત્વાદિ] ચાર પ્રકારકે હેતુ [અષ્ટવિકલ્પસ્ય કારણમ્] આઠ પ્રકારકે કર્મોંકે કારણ [ભણિતમ્] કહે ગયે હૈં; [તેષામ્ અપિ ચ] ઉન્હેં ભી [રાગાદયઃ] [જીવકે] રાગાદિભાવ કારણ હૈં; [તેષામ્ અભાવે] રાગાદિભાવોંકે અભાવમેં [ન બધ્યન્તે] જીવ નહીંં બઁધતે. -------------------------------------------------------------------------
તેનાંય છે રાગાદિ, જ્યાં રાગાદિ નહિ ત્યાં બંધ ના. ૧૪૯.