૨૧૬
] પંચાસ્તિકાયસંગ્રહ
[ભગવાનશ્રીકુન્દકુન્દ
મિથ્યાત્વાદિદ્રવ્યપર્યાયાણામપિ બહિરઙ્ગકારણદ્યોતનમેતત્.
તન્ત્રાન્તરે કિલાષ્ટવિકલ્પકર્મકારણત્વેન બન્ધહેતુર્દ્રવ્યહેતુરૂપશ્ચતુર્વિકલ્પઃ પ્રોક્તઃ મિથ્યા–
ત્વાસંયમકષાયયોગા ઇતિ. તેષામપિ જીવભાવભૂતા રાગાદયો બન્ધહેતુત્વસ્ય હેતવઃ, યતો
રાગાદિભાવાનામભાવે દ્રવ્યમિથ્યાત્વાસંયમકષાયયોગસદ્ભાવેઽપિ જીવા ન બધ્યન્તે. તતો રાગા–
દીનામન્તરઙ્ગત્વાન્નિશ્ચયેન બન્ધહેતુત્વમવસેયમિતિ.. ૧૪૯..
–ઇતિ બન્ધપદાર્થવ્યાખ્યાનં સમાપ્તમ્.
-----------------------------------------------------------------------------
ટીકાઃ– યહ, મિથ્યાત્વાદિ દ્રવ્યપર્યાયોંકો [–દ્રવ્યમિથ્યાત્વાદિ પુદ્ગલપર્યાયોંકો] ભી [બંધકે]
બહિરંગ–કારણપનેકા પ્રકાશન હૈ.
૧
ગ્રંથાન્તરમેં [અન્ય શાસ્ત્રમેં] મિથ્યાત્વ, અસંયમ, કષાય ઔર યોગ ઇન ચાર પ્રકારકે
દ્રવ્યહેતુઓંકો [દ્રવ્યપ્રત્યયોંકો] આઠ પ્રકારકે કર્મોંકે કારણરૂપસે બન્ધહેતુ કહે હૈં. ઉન્હેં ભી
બન્ધહેતુપનેકે હેતુ જીવભાવભૂત રાગાદિક હૈં; ક્યોંકિ ૨રાગાદિભાવોંકા અભાવ હોને પર દ્રવ્યમિથ્યાત્વ,
દ્રવ્ય–અસંયમ, દ્રવ્યકષાય ઔર દ્રવ્યયોગકે સદ્ભાવમેં ભી જીવ બંધતે નહીં હૈં. ઇસલિયે રાગાદિભાવોંકો
અંતરંગ બન્ધહેતુપના હોનેકે કારણ ૩નિશ્ચયસે બન્ધહેતુપના હૈ ઐસા નિર્ણય કરના.. ૧૪૯..
ઇસ પ્રકાર બંધપદાર્થકા વ્યાખ્યાન સમાપ્ત હુઆ.
-------------------------------------------------------------------------
૧. પ્રકાશન=પ્રસિદ્ધ કરના; સમઝના; દર્શાના.
૨. જીવગત રાગાદિરૂપ ભાવપ્રત્યયોંકા અભાવ હોને પર દ્રવ્યપ્રત્યયોંકે વિદ્યમાનપનેમેં ભી જીવ બંધતે નહીં હૈં. યદિ
જીવગત રાગાદિભાવોંકે અભાવમેં ભી દ્રવ્યપ્રત્યયોંકે ઉદયમાત્રસે બન્ધ હો તો સર્વદા બન્ધ હી રહે [–મોક્ષકા
અવકાશ હી ન રહે], ક્યોંકિ સંસારીયોંકો સદૈવ કર્મોદયકા વિદ્યમાનપના હોતા હૈ.
૩. ઉદયગત દ્રવ્યમિથ્યાત્વાદિ પ્રત્યયોંકી ભાઁતિ રાગાદિભાવ નવીન કર્મબન્ધમેં માત્ર બહિરંગ નિમિત્ત નહીં હૈ કિન્તુ વે
તો નવીન કર્મબન્ધમેં ‘અંતરંગ નિમિત્ત’ હૈં ઇસલિયે ઉન્હેં ‘નિશ્ચયસે બન્ધહેતુ’ કહે હૈં.