૨૨૦
] પંચાસ્તિકાયસંગ્રહ
[ભગવાનશ્રીકુન્દકુન્દ
દ્રવ્યકર્મમોક્ષહેતુપરમનિર્જરાકારણધ્યાનાખ્યાનમેતત્.
એવમસ્ય ખલુ ભાવમુક્તસ્ય ભગવતઃ કેવલિનઃ સ્વરૂપતૃપ્તત્વાદ્વિશ્રાન્તસ્રુખદુઃખકર્મ–
વિપાકકૃતવિક્રિયસ્ય પ્રક્ષીણાવરણત્વાદનન્તજ્ઞાનદર્શનસંપૂર્ણશુદ્ધજ્ઞાનચેતનામયત્વાદતીન્દ્રિયત્વાત્
ચાન્યદ્રવ્યસંયોગવિયુક્તં શુદ્ધસ્વરૂપેઽવિચલિતચૈતન્યવૃત્તિરૂપત્વાત્કથઞ્ચિદ્ધયાનવ્યપદેશાર્હમાત્મનઃ
સ્વરૂપં પૂર્વસંચિતકર્મણાં શક્તિશાતનં પતનં વા વિલોક્ય નિર્જરાહેતુત્વેનોપવર્ણ્યત ઇતિ.. ૧૫૨..
ઇસ પ્રકાર વાસ્તવમેં ઇસ [–પૂવોક્ત] ભાવમુક્ત [–ભાવમોક્ષવાલે] ભગવાન કેવલીકો–કિ
જિન્હેં સ્વરૂપતૃપ્તપનેકે કારણ ૧કર્મવિપાકૃત સુખદુઃખરૂપ વિક્રિયા અટક ગઈ હૈ ઉન્હેં –આવરણકે
પ્રક્ષીણપનેકે કારણ, અનન્ત જ્ઞાનદર્શનસે સમ્પૂર્ણ શુદ્ધજ્ઞાનચેતનામયપનેકે કારણ તથા અતીન્દ્રિયપનેકે
કારણ જો અન્યદ્રવ્યકે સંયોગ રહિત હૈ ઔર શુદ્ધ સ્વરૂપમેં અવિચલિત ચૈતન્યવૃત્તિરૂપ હોનેકે કારણ
જો કથંચિત્ ‘ધ્યાન’ નામકે યોગ્ય હૈ ઐસા આત્માકા સ્વરૂપ [–આત્માકી નિજ દશા] પૂર્વસંચિત
કર્મોંકી શક્તિકો શાતન અથવા ઉનકા પતન દેખકર નિર્જરાકે હેતુરૂપસે વર્ણન કિયા જાતા હૈ.
-----------------------------------------------------------------------------
અન્યદ્રવ્યસે અસંયુક્ત ઐસા [ધ્યાનં] ધ્યાન [નિર્જરાહેતુઃ જાયતે] નિર્જરાકા હેતુ હોતા હૈ.
ટીકાઃ– યહ, દ્રવ્યકર્મમોક્ષનકે હેતુભૂત ઐસી પરમ નિર્જરાકે કારણભૂત ધ્યાનકા કથન હૈ.
૨૩
ભાવાર્થઃ– કેવલીભગવાનકે આત્માકી દશા જ્ઞાનદર્શનાવરણકે ક્ષયવાલી હોનેકે કારણ,
શુદ્ધજ્ઞાનચેતનામય હોનેકે કારણ તથા ઇન્દ્રિયવ્યાપારાદિ બહિર્દ્રવ્યકે આલમ્બન રહિત હોનેકે કારણ
અન્યદ્રવ્યકે સંસર્ગ રહિત હૈ ઔર શુદ્ધસ્વરૂપમેં નિશ્ચલ ચૈતન્યપરિણતિરૂપ હોનેકે કારણ કિસી પ્રકાર
‘ધ્યાન’ નામકે યોગ્ય હૈ. ઉનકી ઐસી આત્મદશાકા નિર્જરાકે નિમિત્તરૂપસે વર્ણન કિયા જાતા હૈ
ક્યોંકિ ઉન્હેં પૂર્વોપાર્જિત કર્મોંકી શક્તિ હીન હોતી જાતી હૈ તથા વે કર્મ ખિરતે જાતે હૈ.. ૧૫૨..
-------------------------------------------------------------------------
૧. કેવલીભગવાન નિર્વિકાર –પરમાનન્દસ્વરૂપ સ્વાત્મોત્પન્ન સુખસે તૃપ્ત હૈં ઇસલિયે કર્મકા વિપાક જિસમેં
નિમિત્તભૂત હોતા હૈ ઐસી સાંસારિક સુખ–દુઃખરૂપ [–હર્ષવિષાદરૂપ] વિક્રિયા ઉન્હેેં વિરામકો પ્રાપ્ત હુઈ
હૈ.
૨. શાતન = પતલા હોના; હીન હોના; ક્ષીણ હોના
૩. પતન = નાશ; ગલન; ખિર જાના.