કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] નવપદાર્થપૂર્વક–મોક્ષમાર્ગપ્રપંચવર્ણન
સાધનભાવં નિશ્ચયનયમાશ્રિત્ય મોક્ષમાર્ગપ્રરૂપણમ્. યત્તુ પૂર્વમુદ્રિષ્ટં તત્સ્વપરપ્રત્યયપર્યાયાશ્રિતં ભિન્નસાધ્યસાધનભાવં વ્યવહારનયમાશ્રિત્ય પ્રરુપિતમ્. ન ચૈતદ્વિપ્રતિષિદ્ધં નિશ્ચયવ્યવહારયોઃ સાધ્ય– સાધનભાવત્વાત્સુવર્ણસુવર્ણપાષાણવત્. અત એવોભયનયાયત્તા પારમેશ્વરી તીર્થપ્રવર્તનેતિ.. ૧૫૯.. -----------------------------------------------------------------------------
પર્યાયકે આશ્રિત, ભિન્નસાધ્યસાધનભાવવાલે વ્યવહારનયકે આશ્રયસે [–વ્યવહારનયકી અપેક્ષાસે] પ્રરૂપિત કિયા ગયા થા. ઇસમેં પરસ્પર વિરોધ આતા હૈ ઐસા ભી નહીં હૈ, ક્યોંકિ સુર્વણ ઔર ૨
જિનભગવાનકી] તીર્થપ્રવર્તના દોનોં નયોંકે આધીન હૈ.. ૧૫૯.. ------------------------------------------------------------------------- ૧. જિસ નયમેં સાધ્ય તથા સાધન ભિન્ન હોં [–ભિન્ન પ્રરૂપિત કિયે જાએઁ] વહ યહાઁ વ્યવહારનય હૈ; જૈસે કિ,
તત્ત્વાર્થશ્રદ્ધાન [નવપદાર્થસમ્બન્ધી શ્રદ્ધાન], તત્ત્વાર્થજ્ઞાન ઔર પંચમહાવ્રતાદિરૂપ ચારિત્ર વ્યવહારનયસે મોક્ષમાર્ગ હૈ
ક્યોંકિ [મોક્ષરૂપ] સાધ્ય સ્વહેતુક પર્યાય હૈ ઔર [તત્ત્વાર્થશ્રદ્ધાનાદિમય મોક્ષમાર્ગરૂપ] સાધન સ્વપરહેતુક
પર્યાય હૈ.
૨. જિસ પાષાણમેં સુવર્ણ હો ઉસે સુવર્ણપાષાણ કહા જાતા હૈ. જિસ પ્રકાર વ્યવહારનયસે સુવર્ણપાષાણ સુવર્ણકા
ભાવલિંગી મુનિકો સવિકલ્પ દશામેં વર્તતે હુએ તત્ત્વાર્થશ્રદ્ધાન, તત્ત્વાર્થજ્ઞાન ઔર મહાવ્રતાદિરૂપ ચારિત્ર નિર્વિકલ્પ
દશામેં વર્તતે હુએ શુદ્ધાત્મશ્રદ્ધાનજ્ઞાનાનુષ્ઠાનનકે સાધન હૈં.
૩. તીર્થ=માર્ગ [અર્થાત્ મોક્ષમાર્ગ]; ઉપાય [અર્થાત્ મોક્ષકા ઉપાય]; ઉપદેશ; શાસન. ૪. જિનભગવાનકે ઉપદેશમેં દો નયોં દ્વારા નિરૂપણ હોતા હૈ. વહાઁ, નિશ્ચયનય દ્વારા તો સત્યાર્થ નિરૂપણ કિયા
પ્રશ્નઃ– સત્યાર્થ નિરૂપણ હી કરના ચાહિયે; અભૂતાર્થ ઉપચરિત નિરૂપણ કિસલિયે કિયા જાતા હૈ?
ઉત્તરઃ– જિસે સિંહકા યથાર્થ સ્વરૂપ સીધા સમઝમેં ન આતા હો ઉસે સિંહકે સ્વરૂપકે ઉપચરિત નિરૂપણ
પ્રકાર જિસે વસ્તુકા યથાર્થ સ્વરૂપ સીધા સમઝમેં ન આતા હો ઉસે વસ્તુસ્વરૂપકે ઉપચરિત નિરૂપણ દ્વારા
વસ્તુસ્વરૂપકી યથાર્થ સમઝ કી ઓર લે જાતે હૈં. ઔર લમ્બે કથનકે બદલેમેં સંક્ષિપ્ત કથન કરનેકે લિએ ભી
વ્યવહારનય દ્વારા ઉપચરિત નિરૂપણ કિયા જાતા હૈ. યહાઁ ઇતના લક્ષમેં રખનેયોગ્ય હૈ કિ – જો પુરુષ
બિલ્લીકે નિરૂપણકો હી સિંહકા નિરૂપણ માનકર બિલ્લીકો હી સિંહ સમઝ લે વહ તો ઉપદેશકે હી યોગ્ય
નહીં હૈ, ઉસી પ્રકાર જો પુરુષ ઉપચરિત નિરૂપણકો હી સત્યાર્થ નિરૂપણ માનકર વસ્તુસ્વરૂપકો મિથ્યા
રીતિસે સમઝ બૈઠેે વહ તો ઉપદેશકે હી યોગ્ય નહીં હૈ.