કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] નવપદાર્થપૂર્વક–મોક્ષમાર્ગપ્રપંચવર્ણન
મૌનીન્દ્રીં કર્મચેતનાં પુણ્યબન્ધભયેનાનવલમ્બમાના અનાસાદિતપરમનૈષ્કર્મ્યરૂપજ્ઞાનચેતનાવિશ્રાન્તયો વ્યક્તાવ્યક્તપ્રમાદતન્ત્રા અરમાગતકર્મ–ફલચેતનાપ્રધાનપ્રવૃત્તયો વનસ્પતય ઇવ કેવલં પાપમેવ બધ્નન્તિ. ઉક્તઞ્ચ–‘‘ણિચ્છયમાલમ્બંતા ણિચ્છયદો ણિચ્છયં અયાણંતા. ણાસંતિ ચરણકરણં બાહરિચરણાલસા કેઈ’’.. -----------------------------------------------------------------------------
ગયા હૈ ઐસી વનસ્પતિ જૈસે, મુનીંદ્રકી કર્મચેતનાકો પુણ્યબંધકે ભયસે નહીં અવલમ્બતે હુએ ઔર પરમ નૈષ્કર્મ્યરૂપ જ્ઞાનચેતનામેં વિશ્રાંતિકો પ્રાપ્ત નહીં હોતે હુએ, [માત્ર] વ્યક્ત–અવ્યક્ત પ્રમાદકે આધીન વર્તતે હુએ, પ્રાપ્ત હુએ હલકે [નિકૃઃષ્ટ] કર્મફલકી ચેતનાકે પ્રધાનપનેવાલી પ્રવૃત્તિ જિસે વર્તતી હૈ ઐસી વનસ્પતિકી ભાઁતિ, કેવલ પાપકો હી બાઁધતે હૈ. કહા ભી હૈ કિઃ–– ણિચ્છયમાલમ્બંતા ણિચ્છયદો ણિચ્છયં અયાણંતા. ણાસંતિ ચરણકરણં બાહરિચરણાલસા કેઈ.. [અર્થાત્ નિશ્ચયકા અવલમ્બન લેને વાલે પરન્તુ નિશ્ચયસે [વાસ્તવમેં] નિશ્ચયકો નહીં જાનને વાલે કઈ જીવ બાહ્ય ચરણમેં આલસી વર્તતે હુએ ચરણપરિણામકા નાશ કરતે હૈં.]
------------------------------------------------------------------------- ૧. કેવલનિશ્ચયાવલમ્બી જીવ પુણ્યબન્ધકે ભયસે ડરકર મંદકષાયરૂપ શુભભાવ નહીં કરતે ઔર પાપબન્ધકે
૨. ઇસ ગાથાકી સંસ્કૃત છાયા ઇસ પ્રકાર હૈેઃ નિશ્ચયમાલમ્બન્તો નિશ્ચયતો નિશ્ચયમજાનન્તઃ. નાશયન્તિ ચરણકરણં
૩. શ્રી જયસેનાચાર્યદેવરચિત ટીકામેં [વ્યવહાર–એકાન્તકા સ્પષ્ટીકરણ કરનેકે પશ્ચાત્ તુરન્ત હી] નિશ્ચયએકાન્તકા
[વ્યવહારસે] આચરનેયોગ્ય દાનપૂજાદિરૂપ અનુષ્ઠાનકો દૂષણ દેતે હૈં, વે ભી ઉભયભ્રષ્ટ વર્તતે હુએ, નિશ્ચયવ્યવહાર–
અનુષ્ઠાનયોગ્ય અવસ્થાંતરકો નહીં જાનતે હુએ પાપકો હી બાઁધતે હૈં [અર્થાત્ કેવલ નિશ્ચય–અનુષ્ઠાનરૂપ શુદ્ધ
અવસ્થાસે ભિન્ન ઐસી જો નિશ્ચય–અનુષ્ઠાન ઔર વ્યવહારઅનુષ્ઠાનવાલી મિશ્ર અવસ્થા ઉસે નહીં જાનતે હુએ પાપકો
હી બાઁધતે હૈં], પરન્તુ યદિ શુદ્ધાત્માનુષ્ઠાનરૂપ મોક્ષમાર્ગકો ઔર ઉસકે સાધકભૂત [વ્યવહારસાધનરૂપ]
વ્યવહારમોક્ષમાર્ગકો માને, તો ભલે ચારિત્રમોહકે ઉદયકે કારણ શક્તિકા અભાવ હોનેસે શુભ–અનુષ્ઠાન રહિત હોં
તથાપિ – યદ્યપિ વે શુદ્ધાત્મભાવનાસાપેક્ષ શુભ–અનુષ્ઠાનરત પુરુષોં જૈસે નહીં હૈં તથાપિ–સરાગ સમ્યક્ત્વાદિ દ્વારા
વ્યવહારસમ્યગ્દ્રષ્ટિ હૈ ઔર પરમ્પરાસે મોક્ષ પ્રાપ્ત કરતે હૈં.––ઇસ પ્રકાર નિશ્ચય–એકાન્તકે નિરાકરણકી
મુખ્યતાસે દો વાક્ય કહે ગયે.