Show bookmarks Hide bookmarks

કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] ષડ્દ્રવ્ય–પંચાસ્તિકાયવર્ણન

તત્ર ચ પઞ્ચાનામસ્તિકાયાનાં સમો મધ્યસ્થો રાગદ્વેષાભ્યામનુપહતો વર્ણપદવાક્ય–સન્નિવેશવિશિષ્ટઃ પાઠો વાદઃ શબ્દસમયઃ શબ્દાગમ ઇતિ યાવત્. તેષામેવ મિથ્યાદર્શનોદયોચ્છેદે સતિ સમ્યગ્વાયઃ પરિચ્છેદો જ્ઞાનસમયો જ્ઞાનગમ ઇતિ યાવત્. તેષામેવાભિધાનપ્રત્યયપરિચ્છિન્નાનાં વસ્તુરૂપેણ સમવાયઃ સંધાતોઽર્થસમયઃ સર્વપદાર્થસાર્થ ઇતિ યાવત્. તદત્ર જ્ઞાનસમયપ્રસિદ્ધયર્થ શબ્દસમયસમ્બન્ધેનાર્થસમય ોઽભિધાતુમભિપ્રેતઃ. અથ તસ્યૈવાર્થસમયસ્ય દ્વૈવિધ્યં લોકાલોક–વિકલ્પાત્.

--------------------------------------------------------------------------------------------- ઉનકા સમવાય [–પંચાસ્તિકાયકા સમ્યક્ બોધ અથવા સમૂહ] [સમયઃ] વહ સમય હૈ [ઇતિ] ઐસા [જિનોત્તમૈઃ પ્રજ્ઞપ્તમ્] જિનવરોંને કહા હૈ. [સઃ ચ એવ લોકઃ ભવતિ] વહી લોક હૈ. [–પાઁચ અસ્તિકાયકે સમૂહ જિતના હી લોક હૈ.]; [તતઃ] ઉસસે આગે [અમિતઃ અલોકઃ] અમાપ અલોક [ખમ્] આકાશસ્વરૂપ હૈ.

ટીકાઃ– યહાઁ [ઇસ ગાથામેં શબ્દરૂપસે, જ્ઞાનરૂપસે ઔર અર્થરૂપસે [–શબ્દસમય, જ્ઞાનસમય ઔર અર્થસમય]– ઐસે તીન પ્રકારસે ‘સમય’ શબ્દકા અર્થ કહા હૈ તથા લોક–અલોકરૂપ વિભાગ કહા હૈ.

વહાઁ, [૧] ‘સમ’ અર્થાત્ મધ્યસ્થ યાની જો રાગદ્વેષસે વિકૃત નહીં હુઆ; ‘વાદ’ અર્થાત્ વર્ણ [અક્ષર], પદ [શબ્દ] ઔર વાક્યકે સમૂહવાલા પાઠ. પાઁચ અસ્તિકાયકા ‘સમવાદ’ અર્થાત મધ્યસ્થ [–રાગદ્વેષસે વિકૃત નહીં હુઆ] પાઠ [–મૌખિક યા શાસ્ત્રારૂઢ નિરૂપણ] વહ શબ્દસમય હૈ, અર્થાત્ શબ્દાગમ વહ શબ્દસમય હૈ. [૨] મિથ્યાદર્શનકે ઉદયકા નાશ હોને પર, ઉસ પંચાસ્તિકાયકા હી સમ્યક્ અવાય અર્થાત્ સમ્યક્ જ્ઞાન વહ જ્ઞાનસમય હૈ, અર્થાત્ જ્ઞાનાગમ વહ જ્ઞાનસમય હૈ. [૩] કથનકે નિમિત્તસે જ્ઞાત હુએ ઉસ પંચાસ્તિકાયકા હી વસ્તુરૂપસે સમવાય અર્થાત્ સમૂહ વહ અર્થસમય હૈ, અર્થાત્ સર્વપદાર્થસમૂહ વહ અર્થસમય હૈ. ઉસમેં યહાઁ જ્ઞાન સમયકી પ્રસિદ્ધિકે હેતુ શબ્દસમયકે સમ્બન્ધસે અર્થસમયકા કથન [શ્રીમદ્ભગવત્કુન્દકુન્દાચાર્યદેવ] કરના ચાહતે હૈં. -------------------------------------------------------------------------- સમવાય =[૧] સમ્+અવાય; સમ્યક્ અવાય; સમ્યક્ જ્ઞાન. [૨] સમૂહ. [ઇસ પંચાસ્તિકાયસંગ્રહ શાસ્ત્રમેં યહાઁ