તત્ર જીવાઃ પુદ્ગલાઃ ધર્માધર્મૌ આકાશમિતિ તેષાં વિશેષસંજ્ઞા અન્વર્થાઃ પ્રત્યેયાઃ.
વસ્થિતત્વાદવસેયમ્. અસ્તિત્વે નિયતાનામપિ ન તેષામન્યમયત્વમ્, યતસ્તે સર્વદૈવાનન્ય–મયા
આત્મનિર્વૃત્તાઃ. અનન્યમયત્વેઽપિ તેષામસ્તિત્વનિયતત્વં નયપ્રયોગાત્. દ્વૌ હિ નયૌ ભગવતા પ્રણીતૌ–
દ્રવ્યાર્થિકઃ પર્યાયાર્થિકશ્ચ. તત્ર ન ખલ્વેકનયાયત્તાદેશના કિન્તુ તદુભયાયતા. તતઃ
પર્યાયાર્થાદેશાદસ્તિત્વે સ્વતઃ કથંચિદ્ભિન્નઽપિ વ્યવસ્થિતાઃ દ્રવ્યાર્થાદેશાત્સ્વયમેવ સન્તઃ સતોઽનન્યમયા
ભવન્તીતિ. કાયત્વમપિ તેષામણુમહત્ત્વાત્. અણવોઽત્ર પ્રદેશા મૂર્તોઽમૂર્તાશ્ચ નિર્વિભાગાંશાસ્તૈઃ
મહાન્તોઽણુમહાન્તઃ પ્રદેશપ્રચયાત્મકા ઇતિ સિદ્ધં તેષાં કાયત્વમ્. અણુભ્યાં. મહાન્ત ઇતિઃ વ્યત્પત્ત્યા
ટીકાઃ– યહાઁ [ઇસ ગાથામેં] પાઁચ અસ્તિકાયોંકી વિશેષસંજ્ઞા, સામાન્ય વિશેષ–અસ્તિત્વ તથા
[જિસપ્રકાર બર્તનમેં રહનેવાલા ઘી બર્તનસે અન્યમય હૈ ઉસીપ્રકાર] અસ્તિત્વસે અન્યમય નહીં હૈ;
ક્યોંકિ વે સદૈવ અપનેસે નિષ્પન્ન [અર્થાત્ અપનેસે સત્] હોનેકે કારણ [અસ્તિત્વસે] અનન્યમય હૈ
[જિસપ્રકાર અગ્નિ ઉષ્ણતાસે અનન્યમય હૈ ઉસીપ્રકાર]. ‘અસ્તિત્વસે અનન્યમય’ હોને પર ભી ઉનકા
‘અસ્તિત્વમેં નિયતપના’ નયપ્રયોગસે હૈ. ભગવાનને દો નય કહે હૈ – દ્રવ્યાર્થિક ઔર પર્યાયાર્થિક. વહાઁ
કથન એક નયકે આધીન નહીં હોતા કિન્તુ ઉન દોનોં નયોંકે આધીન હોતા હૈ. ઇસલિયે વે
પર્યાયાર્થિક કથનસે જો અપનેસે કથંચિત્ ભિન્ન ભી હૈ ઐસે અસ્તિત્વમેં વ્યવસ્થિત [નિશ્ચિત સ્થિત] હૈં
ઔર દ્રવ્યાર્થિક કથનસે સ્વયમેવ સત્ [–વિદ્યમાન] હોનેકે કારણ અસ્તિત્વસે અનન્યમય હૈં.