૧૬
] પંચાસ્તિકાયસંગ્રહ
[ભગવાનશ્રીકુન્દકુન્દ
પદાર્થાનાં ગુણપર્યાયયોગપૂર્વકમસ્તિત્વં સાધયન્તિ. અનુમીયતે ચ ધર્માધર્માકાશાનાં પ્રત્યેકમૂર્ધ્વાઽ–
ધોમધ્યલોકવિભાગરૂપેણ પરિણમનાત્કાયત્વાખ્યં સાવયવત્વમ્. ઝવિાનામપિ
પ્રત્યેકમૂર્ધ્વાધોમધ્યલોકવિભાગરૂપેણ પરિણમનાલ્લોકપૂરણાવસ્થાવ્યવસ્થિતવ્યક્તેસ્સદા સન્નિહિત–
શક્તેસ્તદનુમીયત એવ. પુદ્ગલાનામપ્યૂર્ધ્વાધોમધ્યલોકવિભાગરૂપપરિણતમહાસ્કન્ધત્વપ્રાપ્તિવ્યક્તિ–
શક્તિયોગિત્વાત્તથાવિધા સાવયવત્વસિદ્ધિરસ્ત્યેવેતિ.. ૫..
-----------------------------------------------------------------------------
ઉનકી જો તીન લોકરૂપ નિષ્પન્નતા [–રચના] કહી વહ ભી ઉનકા અસ્તિકાયપના
[અસ્તિપના તથા કાયપના] સિદ્ધ કરનેકે સાધન રૂપસે કહી હૈ. વહ ઇસપ્રકાર હૈઃ–
[૧] ઊર્ધ્વ–અધો–મધ્ય તીન લોકકે ઉત્પાદ–વ્યય–ધ્રૌવ્યવાલે ભાવ– કિ જો તીન લોકકે
વિશેષસ્વરૂપ હૈં વે–ભવતે હુએ [પરિણમત હોતે હુએ] અપને મૂલપદાર્થોંકા ગુણપર્યાયયુક્ત અસ્તિત્વ સિદ્ધ
કરતે હૈં. [તીન લોકકે ભાવ સદૈવ કથંચિત્ સદ્રશ રહતે હૈં ઔર કથંચિત્ બદલતે રહતે હૈં વે ઐસા
સિદ્ધ કરતે હૈ કિ તીન લોકકે મૂલ પદાર્થ કથંચિત્ સદ્રશ રહતે હૈં ઔર કથંચિત્ પરિવર્તિત હોતે
રહતે હૈં અર્થાત્ ઉન મૂલ પદાર્થોંકા ઉત્પાદ–વ્યય–ધૌવ્યવાલા અથવા ગુણપર્યાયવાલા અસ્તિત્વ હૈ.]
[૨] પુનશ્ચ, ધર્મ, અધર્મ ઔર આકાશ યહ પ્રત્યેક પદાર્થ ઊર્ધ્વ–અધો–મધ્ય ઐસે લોકકે
[તીન] ૧વિભાગરૂપસે પરિણમિત હોનેસે ઉનકેે કાયત્વ નામકા સાવયવપના હૈ ઐસા અનુમાન કિયા જા
સકતા હૈ. પ્રત્યેક જીવકે ભી ઊર્ધ્વ–અધો–મધ્ય ઐસે તીન લોકકે [તીન] વિભાગરૂપસે પરિણમિત
--------------------------------------------------------------------------
૧. યદિ લોકકે ઊર્ધ્વ, અધઃ ઔર મધ્ય ઐસે તીન ભાગ હૈં તો ફિર ‘યહ ઊર્ધ્વલોકકા આકાશભાગ હૈ, યહ
અધોલોકકા આકાશભાગ હૈ ઔર યહ મધ્યલોકકા આકાશભાગ હૈે’ – ઇસપ્રકાર આકાશકે ભી વિભાગ કિયે જા
સકતે હૈં ઔર ઇસલિયે યહ સાવયવ અર્થાત્ કાયત્વવાલા હૈ ઐસા સિદ્ધ હોતા હૈ. ઇસીપ્રકાર ધર્મ ઔર અધર્મ ભી
સાવયવ અર્થાત કાયત્વવાલે હૈં.