વસ્તૂનાં ભવતીત્યેકરૂપત્વં સવિશ્વરૂપાયાઃ પ્રતિપર્યાયનિયતાભિરેવ સત્તાભિઃ
પ્રતિનિયતૈકપર્યાયાણામાનન્ત્યં ભવતીત્યેકપર્યાય–ત્વમનન્તપર્યાયાયાઃ. ઇતિ સર્વમનવદ્યં
સામાન્યવિશેષપ્રરૂપણપ્રવણનયદ્વયાયત્તત્વાત્તદ્દેશનાયાઃ.. ૮..
‘સર્વપદાર્થસ્થિત’ હૈ વહી યહાઁ કહી હુઈ અવાન્તરસત્તારૂપ ભી હોનેસે ‘એકપદાર્થસ્થિત’ ભી હૈ.] [૫]
પ્રતિનિશ્ચિત એક–એક રૂપવાલી સત્તાઓં દ્વારા હી વસ્તુઓંકા પ્રતિનિશ્ચિત એક એકરૂપ હોતા હૈ ઇસલિયે
સવિશ્વરૂપ [સત્તા] કો એકરૂપપના હૈ [અર્થાત્ જો સામાન્યવિશેષાત્મક સત્તા મહાસત્તારૂપ હોનેસે
‘સવિશ્વરૂપ’ હૈ વહી યહાઁ કહી હુઈ અવાન્તરસત્તારૂપ ભી હોનેસે ‘એકરૂપ’ ભી હૈ]. [૬] પ્રત્યેક
પર્યાયમેં સ્થિત [વ્યક્તિગત ભિન્ન–ભિન્ન] સત્તાઓં દ્વારા હી પ્રતિનિશ્વિત એક–એક પર્યાયોંકા અનન્તપના
હોતા હૈ ઇસલિયે અનંતપર્યાયમય [સત્તા] કો એકપર્યાયમયપના હૈ [અર્થાત્ જો સામાન્યવિશેષાત્મક
સત્તા મહાસત્તારૂપ હોનેસે ‘અનંતપર્યાયમય’ હૈ વહી યહાઁ કહી હુઈ અવાન્તરસત્તારૂપ ભી હોનેસે
‘એકપર્યાયમય’ ભી હૈ].
ઓર ઢલતે હુએ દો નયોંકે આધીન હૈ.
ભાવાર્થઃ– સામાન્યવિશેષાત્મક સત્તાકે દો પક્ષ હૈંઃ–– એક પક્ષ વહ મહાસત્તા ઔર દૂસરા પક્ષ
અસત્તા હૈે; ઇસલિયે યદિ મહાસત્તાકો ‘સત્તા’ કહે તો અવાન્તરસત્તાકો ‘અસત્તા’ કહા જાયગા.
[૨] મહાસત્તા ઉત્પાદ, વ્યય ઔર ધ્રૌવ્ય ઐસે તીન લક્ષણવાલી હૈ ઇસલિયે વહ ‘ત્રિલક્ષણા’ હૈ. વસ્તુકે
ઉત્પન્ન હોનેવાલે સ્વરૂપકા ઉત્પાદ હી એક લક્ષણ હૈ, નષ્ટ હોનેવાલે સ્વરૂપકા વ્યય હી એક લક્ષણ હૈ
ઔર ધ્રુવ રહનેવાલે સ્વરૂપકા ધ્રૌવ્ય હી એક લક્ષણ હૈ ઇસલિયે ઉન તીન સ્વરૂપોંમેંસે પ્રત્યેકકી
અવાન્તરસત્તા એક હી લક્ષણવાલી હોનેસે ‘અત્રિલક્ષણા’ હૈ. [૩] મહાસત્તા સમસ્ત પદાર્થસમૂહમેં ‘સત્,
સત્, સત્’ ઐસા સમાનપના દર્શાતી હૈ ઇસલિયે એક હૈે. એક વસ્તુકી સ્વરૂપસત્તા અન્ય કિસી વસ્તુકી
સ્વરૂપસત્તા નહીં હૈ, ઇસલિયે જિતની વસ્તુએઁ ઉતની સ્વરૂપસત્તાએઁ; ઇસલિયે ઐસી સ્વરૂપસત્તાએઁ અથવા
અવાન્તરસત્તાએઁ ‘અનેક’ હૈં.