
સુમચ્છેદઃ, ઉત્તરભાવપ્રાદુર્ભાવશ્ચ સમુત્પાદઃ, પૂર્વોતરભાવોચ્છેદોત્પાદયોરપિ સ્વજાતેરપરિત્યાગો ધ્રૌવ્યમ્.
તાનિ સામાન્યાદેશાદ–ભિન્નાનિ વિશેષાદેશાદ્ભિન્નાનિ યુગપદ્ભાવીનિ સ્વભાવભૂતાનિ દ્રવ્યસ્ય લક્ષણં
ભવન્તીતિ. ગુણપર્યાયા વા દ્રવ્યલક્ષણમ્. અનેકાન્તાત્મકસ્ય વસ્તુનોઽન્વયિનો વિશેષા ગુણા વ્યતિરેકિણઃ
પર્યાયાસ્તે દ્રવ્યે યૌગપદ્યેન ક્રમેણ ચ પ્રવર્તમાનાઃ કથઞ્ચિદ્ભિન્નાઃ કથઞ્ચિદભિન્નાઃ સ્વભાવભૂતાઃ
દ્રવ્યલક્ષણતામા–
‘સત્તા લક્ષણ હૈ ઔર દ્રવ્ય લક્ષ્ય હૈ’ – ઐસા વિભાગ કિસપ્રકાર ઘટિત હોતા હૈ? ઉત્તરઃ––
અનેકાન્તાત્મક દ્રવ્યકે અનન્ત સ્વરૂપ હૈેં, ઉનમેંસે સત્તા ભી ઉસકા એક સ્વરૂપ હૈ; ઇસલિયે
અનન્તસ્વરૂપવાલા દ્રવ્ય લક્ષ્ય હૈ ઔર ઉસકા સત્તા નામકા સ્વરૂપ લક્ષણ હૈ – ઐસા લક્ષ્યલક્ષણવિભાગ
અવશ્ય ઘટિત હોતા હૈ. ઇસપ્રકાર અબાધિતરૂપસે સત્ દ્રવ્યકા લક્ષણ હૈ.]
અથવા, ઉત્પાદવ્યયધ્રૌવ્ય દ્રવ્યકા લક્ષણ હૈ.
અર્થાત વર્તમાન ભાવકી ઉત્પત્તિ] સો ઉત્પાદ હૈ ઔર પૂર્વ–ઉત્તર ભાવોંકે વ્યય–ઉત્પાદ હોને પર ભી
સ્વજાતિકા અત્યાગ સો ધ્રૌવ્ય હૈ. વે ઉત્પાદ–વ્યય–ધ્રૌવ્ય –– જો–કિ સામાન્ય આદેશસે અભિન્ન હૈં
[અર્થાત સામાન્ય કથનસે દ્રવ્યસે અભિન્ન હૈં], વિશેષ આદેશસે [દ્રવ્યસે] ભિન્ન હૈં, યુગપદ્ વર્તતે હૈેં
ઔર સ્વભાવભૂત હૈં વે – દ્રવ્યકા લક્ષણ હૈં.
ક્રમશઃ પ્રવર્તતે હૈં, [દ્રવ્યસે] કથંચિત ભિન્ન ઔર કથંચિત અભિન્ન હૈં તથા સ્વભાવભૂત હૈં વે – દ્રવ્યકા
લક્ષણ હૈં.