કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] ષડ્દ્રવ્ય–પંચાસ્તિકાયવર્ણન
ગુણપર્યાયાસ્ત્વન્વયવ્ય–તિરેકિત્વાદ્ધ્રૌવ્યોત્પત્તિવિનાશાન્ સુચયન્તિ, નિત્યાનિત્યસ્વભાવં પરમાર્થં સચ્ચોપલક્ષયન્તીતિ..૧૦..
વિગમુપ્પાદધવત્તં કરેંતિ તસ્સેવ પજ્જાયા.. ૧૧..
વિગમોત્પાદધુવ્રત્વં કુર્વન્તિ તસ્યૈવ પર્યાયાઃ.. ૧૧..
અત્રોભયનયાભ્યાં દ્રવ્યલક્ષણં પ્રવિભક્તમ્. ----------------------------------------------------------------------------- વ્યતિરેકવાલી હોનેસે [૧] ધ્રૌવ્યકો ઔર ઉત્પાદવ્યયકો સૂચિત કરતે હૈં તથા [૨] નિત્યાનિત્યસ્વભાવવાલે પારમાર્થિક સત્કો બતલાતે હૈં.
ભાવાર્થઃ– દ્રવ્યકે તીન લક્ષણ હૈંઃ સત્ ઉત્પાદવ્યયધ્રૌવ્ય ઔર ગુણપર્યાયેં. યે તીનોં લક્ષણ પરસ્પર અવિનાભાવી હૈં; જહાઁ એક હો વહાઁ શેષ દોનોં નિયમસે હોતે હી હૈં.. ૧૦..
અન્વયાર્થઃ– [દ્રવ્યસ્ય ચ] દ્રવ્યકા [ઉત્પત્તિઃ] ઉત્પાદ [વા] યા [વિનાશઃ] વિનાશ [ન અસ્તિ] નહીં હૈ, [સદ્ભાવઃ અસ્તિ] સદ્ભાવ હૈ. [તસ્ય એવ પર્યાયાઃ] ઉસીકી પર્યાયેં [વિગમોત્પાદધ્રુવત્વં] વિનાશ, ઉત્પાદ ઔર ધ્રુવતા [કુર્વન્તિ] કરતી હૈં.
ટીકાઃ– યહાઁ દોનોેં નયોં દ્વારા દ્રવ્યકા લક્ષણ વિભક્ત કિયા હૈ [અર્થાત્ દો નયોંકી અપેક્ષાસે દ્રવ્યકે લક્ષણકે દો વિભાગ કિયે ગયે હૈં].
સહવર્તી ગુણોં ઔર ક્રમવર્તી પર્યાયોંકે સદ્ભાવરૂપ, ત્રિકાલ–અવસ્થાયી [ ત્રિકાલ સ્થિત રહનેવાલે], અનાદિ–અનન્ત દ્રવ્યકે વિનાશ ઔર ઉત્પાદ ઉચિત નહીં હૈ. પરન્તુ ઉસીકી પર્યાયોંકે– --------------------------------------------------------------------------
તેના જ જે પર્યાય તે ઉત્પાદ–લય–ધ્રુવતા કરે. ૧૧.