કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] ષડ્દ્રવ્ય–પંચાસ્તિકાયવર્ણન
દુગ્ધદધિનવનીતધૃતાદિવિયુતગોરસવત્પર્યાયવિયુતં દ્રવ્યં નાસ્તિ. ગોરસવિયુક્તદુગ્ધદધિ– નવનીતધૃતાદિવદ્ર્રવ્યવિયુક્તાઃ પર્યાયા ન સન્તિ. તતો દ્રવ્યસ્ય પર્યાયાણાઞ્ચાદેશવશાત્કથંચિદ્ભેદેઽ– પ્પેકાસ્તિત્વનિયતત્વાદન્યોન્યાજહદ્વૃત્તીનાં વસ્તુત્વેનાભેદ ઇતિ.. ૧૨..
અવ્વદિરિત્તો ભાવો દવ્વગુણાણં હવદિ તમ્હા.. ૧૩..
અવ્યતિરિક્તો ભાવો દ્રવ્યગુણાનાં ભવતિ તસ્માત્.. ૧૩..
અત્રદ્રવ્યગુણાનામભેદો નિર્દષ્ટઃ. પુદ્ગલપૃથગ્ભૂતસ્પર્શરસગન્ધવર્ણવદ્ર્રવ્યેણ વિના ન ગુણાઃ સંભવન્તિ સ્પર્શરસ– -----------------------------------------------------------------------------
જિસપ્રકાર દૂધ, દહી, મક્ખણ, ઘી ઇત્યાદિસે રહિત ગોરસ નહીં હોતા ઉસીપ્રકાર પર્યાયોંસે રહિત દ્રવ્ય નહીં હોતા; જિસપ્રકાર ગોરસસે રહિત દૂધ, દહી, મક્ખણ, ઘી ઇત્યાદિ નહીં હોતે ઉસીપ્રકાર દ્રવ્યસે રહિત પર્યાયેં નહીં હોતી. ઇસલિયે યદ્યપિ દ્રવ્ય ઔર પર્યાયોંકા આદેશવશાત્ [– કથનકે વશ] કથંચિત ભેદ હૈ તથાપિ, વે એક અસ્તિત્વમેં નિયત [–દ્રઢરૂપસે સ્થિત] હોનેકે કારણ અન્યોન્યવૃત્તિ નહીં છોડતે ઇસલિએ વસ્તુરૂપસે ઉનકા અભેદ હૈ.. ૧૨..
અન્વયાર્થઃ– [દ્રવ્યેણ વિના] દ્રવ્ય બિના [ગુણઃ ન] ગુણ નહીં હોતે, [ગુણૈઃ વિના] ગુણોં બિના [દ્રવ્યં ન સમ્ભવતિ] દ્રવ્ય નહીં હોતા; [તસ્માત્] ઇસલિયે [દ્રવ્યગુણાનામ્] દ્રવ્ય ઔર ગુણોંકા [અવ્યતિરિક્તઃ ભાવઃ] અવ્યતિરિક્તભાવ [–અભિન્નપણું] [ભવતિ] હૈ.
ટીકાઃ– યહાઁ દ્રવ્ય ઔર ગુણોંકા અભેદ દર્શાયા હૈ .
જિસપ્રકાર પુદ્ગલસે પૃથક્ સ્પર્શ–રસ–ગંધ–વર્ણ નહીં હોતે ઉસીપ્રકાર દ્રવ્યકે બિના ગુણ નહીં હોતે; જિસપ્રકાર સ્પર્શ–રસ–ગંધ–વર્ણસે પૃથક્ પુદ્ગલ નહીં હોતા ઉસીપ્રકાર ગુણોંકે બિના દ્રવ્ય -------------------------------------------------------------------------- અન્યોન્યવૃત્તિ=એક–દૂસરેકે આશ્રયસે નિર્વાહ કરના; એક–દૂસરેકે આધારસે સ્થિત રહના; એક–દૂસરેકે બના
તેથી ગુણો ને દ્રવ્ય કેરી અભિન્નતા નિર્દિષ્ટ છે. ૧૩.