ગન્ધવર્ણપૃગ્થભૂતપુદ્ગલવદ્ગુણૈર્વિના દ્રવ્યં ન સંભવતિ. તતો દ્રવ્યગુણાનામપ્યાદેશવશાત્ કથંચિદ્ભેદેઽપ્યેકાસ્તિત્વનિયતત્વાદન્યોન્યાજહદ્વૃત્તીનાં વસ્તુત્વેનાભેદ ઇતિ.. ૧૩..
સિય અત્થિ ણત્થિ ઉહયં અવ્વત્તવ્વં પુણો ય તત્તિદયં.
દવ્વં ખુ સતભંગં આદેસવસેણ સંભવદિ.. ૧૪..
દ્રવ્યં ખલુ સપ્તભઙ્ગમાદેશવશેન સમ્ભવતિ.. ૧૪..
અત્ર દ્રવ્યસ્યાદેશવશેનોક્તા સપ્તભઙ્ગી. સ્યાદસ્તિ દ્રવ્યં, સ્યાન્નાસ્તિ દ્રવ્યં, સ્યાદસ્તિ ચ નાસ્તિ ચ દ્રવ્યં, સ્યાદવક્તવ્યં દ્રવ્યં, સ્યાદસ્તિ ચાવક્તવ્યં ચ દ્રવ્યં, સ્યાન્નાસ્તિ ચાવક્તવ્યં ચ દ્રવ્યં, સ્યાદસ્તિ ચ નાસ્તિ ચાવક્તવ્યં ચ દ્રવ્યમિતિ. અત્ર સર્વથાત્વનિષેધકો ----------------------------------------------------------------------------- નહીં હોતા. ઇસલિયે, દ્રવ્ય ઔર ગુણોંકા આદેશવશાત્ કથંચિત ભેદ હૈ તથાપિ, વે એક અસ્તિત્વમેં નિયત હોનેકે કારણ અન્યોન્યવૃત્તિ નહીં છોડતે ઇસલિએ વસ્તુરૂપસે ઉનકા ભી અભેદ હૈ [અર્થાત્ દ્રવ્ય ઔર પર્યાયોંકી ભાઁતિ દ્રવ્ય ઔર ગુણોંકા ભી વસ્તુરૂપસે અભેદ હૈ].. ૧૩..
અન્વયાર્થઃ– [દ્રવ્યં] દ્રવ્ય [આદેશવશેન] આદેશવશાત્ [–કથનકે વશ] [ખુલ] વાસ્તવમેં [સ્યાત્ અસ્તિ] સ્યાત્ અસ્તિ, [નાસ્તિ] સ્યાત્ નાસ્તિ, [ઉભયમ્] સ્યાત્ અસ્તિ–નાસ્તિ, [અવક્તવ્યમ્] સ્યાત્ અવક્તવ્ય [પુનઃ ચ] ઔર ફિર [તત્ત્રિતયમ્] અવક્તવ્યતાયુક્ત તીન ભંગવાલા [– સ્યાત્ અસ્તિ–અવક્તવ્ય, સ્યાત્ નાસ્તિ–અવક્તવ્ય ઔર સ્યાત્ અસ્તિ–નાસ્તિ–અવક્તવ્ય] [–સપ્તધઙ્ગમ્] ઇસપ્રકાર સાત ભંગવાલા [સમ્ભવતિ] હૈ.
ટીકાઃ– યહાઁ દ્રવ્યકે આદેશકે વશ સપ્તભંગી કહી હૈ.
[૧] દ્રવ્ય ‘સ્યાત્ અસ્તિ’ હૈ; [૨] દ્રવ્ય ‘સ્યાત્ નાસ્તિ’ હૈ; [૩] દ્રવ્ય ‘સ્યાત્ અસ્તિ ઔર નાસ્તિ’ હૈ; [૪] દ્રવ્ય ‘સ્યાત્ અવક્તવ્ય’ હૈે; [૫] દ્રવ્ય ‘સ્યાત્ અસ્તિ ઔર અવક્તવ્ય’ હૈ; [૬] દ્રવ્ય ‘સ્યાત્ નાસ્તિ ઔર અવક્તવ્ય’ હૈ; [૭] દ્રવ્ય ‘સ્યાત્ અસ્તિ, નાસ્તિ ઔર અવક્તવ્ય’ હૈ. --------------------------------------------------------------------------
આદેશવશ તે સાત ભંગે યુક્ત સર્વે દ્રવ્ય છે. ૧૪.
૩૨