કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] ષડ્દ્રવ્ય–પંચાસ્તિકાયવર્ણન
અત્રાસત્પ્રાદુર્ભાવત્વમુત્પાદસ્ય સદુચ્છેદત્વં વિગમસ્ય નિષિદ્ધમ્.
ભાવસ્ય સતો હિ દ્રવ્યસ્ય ન દ્રવ્યત્વેન વિનાશઃ, અભાવસ્યાસતોઽન્યદ્રવ્યસ્ય ન દ્રવ્યત્વેનોત્પાદઃ. કિન્તુ ભાવાઃ સન્તિ દ્રવ્યાણિ સદુચ્છેદમસદુત્પાદં ચાન્તરેણૈવ ગુણપર્યાયેષુ વિનાશમુત્પાદં ચારભન્તે. યથા હિ ઘૃતોત્પતૌ ગોરસસ્ય સતો ન વિનાશઃ ન ચાપિ ગોરસવ્યતિરિક્તસ્યાર્થાન્તરસ્યાસતઃ ઉત્પાદઃ કિન્તુ ગોરસસ્યૈવ સદુચ્છેદમસદુત્પાદં ચાનુપલભ–માનસ્ય સ્પર્શરસગન્ધવર્ણાદિષુ પરિણામિષુ ગુણેષુ પૂર્વાવસ્થયા વિનશ્યત્સૂત્તરાવસ્થયા પ્રાદર્ભવત્સુ નશ્યતિ ચ નવનીતપર્યાયો ઘતૃપર્યાય ઉત્પદ્યતે, તથા સર્વભાવાનામપીતિ.. ૧૫..
-----------------------------------------------------------------------------
ટીકાઃ– યહાઁ ઉત્પાદમેં અસત્કે પ્રાદુર્ભાવકા ઔર વ્યયમેં સત્કે વિનાશકા નિષેધ કિયા હૈ [અર્થાત્ ઉત્પાદ હોનેસે કહીં અસત્કી ઉત્પત્તિ નહીં હોતી ઔર વ્યય હોનેસે કહીં સત્કા વિનાશ નહીં હોતા ––ઐસા ઇસ ગાથામેં કહા હૈ].
ભાવકા–સત્ દ્રવ્યકા–દ્રવ્યરૂપસે વિનાશ નહીં હૈ, અભાવકા –અસત્ અન્યદ્રવ્યકા –દ્રવ્યરૂપસે ઉત્પાદ નહીં હૈ; પરન્તુ ભાવ–સત્ દ્રવ્યોં, સત્કે વિનાશ ઔર અસત્કે ઉત્પાદ બિના હી, ગુણપર્યાયોંમેં વિનાશ ઔર ઉત્પાદ કરતે હૈં. જિસપ્રકાર ઘીકી ઉત્પત્તિમેં ગોરસકા–સત્કા–વિનાશ નહીં હૈ તથા ગોરસસે ભિન્ન પદાર્થાન્તરકા–અસત્કા–ઉત્પાદ નહીં હૈ, કિન્તુ ગોરસકો હી, સત્કા વિનાશ ઔર અસત્કા ઉત્પાદ કિયે બિના હી, પૂર્વ અવસ્થાસે વિનાશ પ્રાપ્ત હોને વાલે ઔર ઉત્તર અવસ્થાસે ઉત્પન્ન હોને વાલે સ્પર્શ–રસ–ગંધ–વર્ણાદિક પરિણામી ગુણોંમેં મક્ખનપર્યાય વિનાશકો પ્રાપ્ત હોતી હૈ તથા ઘીપર્યાય ઉત્પન્ન હોતી હૈ; ઉસીપ્રકાર સર્વ ભાવોંકા ભી વૈસા હી હૈ [અર્થાત્ સમસ્ત દ્રવ્યોંકો નવીન પર્યાયકી ઉત્પત્તિમેં સત્કા વિનાશ નહીં હૈ તથા અસત્કા ઉત્પાદ નહીં હૈ, કિન્તુ સત્કા વિનાશ ઔર અસત્કા ઉત્પાદ કિયે બિના હી, પહલેકી [પુરાની] અવસ્થાસે વિનાશકો પ્રાપ્ત હોનેવાલે ઔર બાદકી [નવીન] અવસ્થાસે ઉત્પન્ન હોનેવાલે પરિણામી ગુણોંમેં પહલેકી પર્યાય વિનાશ ઔર બાદકી પર્યાયકી ઉત્પત્તિ હોતી હૈ].. ૧૫.. -------------------------------------------------------------------------- પરિણામી=પરિણમિત હોનેવાલે; પરિણામવાલે. [પર્યાયાર્થિક નયસે ગુણ પરિણામી હૈં અર્થાત્ પરિણમિત હોતે હૈં.]