કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] ષડ્દ્રવ્ય–પંચાસ્તિકાયવર્ણન
દધાનો દ્વેધોપયોગશ્ચ. પર્યાયાસ્ત્વગુરુલઘુગુણહાનિવૃદ્ધિનિર્વૃત્તાઃ શુદ્ધાઃ, સૂત્રોપાત્તાસ્તુ સુરનારક– તિર્યઙ્મનુષ્લક્ષણાઃ પરદ્રવ્યસમ્બન્ધનિર્વૃત્તત્વાદશુદ્ધાશ્ચેતિ.. ૧૬..
ઉભયત્થ જીવભાવો ણ ણસ્સદિ ણ જાયદે અણ્ણો.. ૧૭..
ઉભયત્ર જીવભાવો ન નશ્યતિ ન જાયતેઽન્યઃ.. ૧૭..
ઇદં ભાવનાશાભાવોત્પાદનિષેધોદાહરણમ્. ----------------------------------------------------------------------------- અશુદ્ધતાકે કારણ સકલતા–વિકલતા ધારણ કરનેવાલા, દો પ્રકારકા ઉપયોગ હૈ [અર્થાત્ જીવકે ગુણોં શુદ્ધ–અશુદ્ધ ચેતના તથા દો પ્રકારકે ઉપયોગ હૈં].
જીવકી પર્યાયેં ઇસપ્રકાર હૈંઃ–– અગુરુલઘુગુણકી હાનિવૃદ્ધિસે ઉત્પન્ન પર્યાયેં શુદ્ધ પર્યાયેં હૈં ઔર સુત્રમેં [–ઇસ ગાથામેં] કહી હુઈ, દેવ–નારક–તિર્યંચ–મનુષ્યસ્વરૂપ પર્યાયેં પરદ્રવ્યકે સમ્બન્ધસે ઉત્પન્ન હોતી હૈ ઇસલિયે અશુદ્ધ પર્યાયેં હૈં.. ૧૬..
અન્વયાર્થઃ– [મનુષ્યત્વેન] મનુષ્યપત્વસે [નષ્ટઃ] નષ્ટ હુઆ [દેહી] દેહી [જીવ] [દેવઃ વા ઇતરઃ] દેવ અથવા અન્ય [ભવતિ] હોતા હૈ; [ઉભયત્ર] ઉન દોનોંમેં [જીવભાવઃ] જીવભાવ [ન નશ્યતિ] નષ્ટ નહીં હોતા ઔર [અન્યઃ] દૂસરા જીવભાવ [ન જાયતે] ઉત્પન્ન નહીં હોતા.
ટીકાઃ– ‘ભાવકા નાશ નહીં હોતા ઔર અભાવકા ઉત્પાદ નહીં હોતા’ ઉસકા યહ ઉદાહરણ હૈ. -------------------------------------------------------------------------- પર્યાયાર્થિકનયસે ગુણ ભી પરિણામી હૈં. [દખિયે, ૧૫ વીં ગાથાકી ટીકા.]
મનુજત્વથી વ્યય પામીને દેવાદિ દેહી થાય છે;
ત્યાં જીવભાવ ન નાશ પામે, અન્ય નહિ ઉદ્ભવ લહે. ૧૭.