Panchastikay Sangrah-Hindi (Gujarati transliteration). Gatha: 19.

< Previous Page   Next Page >


Page 39 of 264
PDF/HTML Page 68 of 293

 

background image
કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] ષડ્દ્રવ્ય–પંચાસ્તિકાયવર્ણન
[
૩૯
દ્રવ્યમાલક્ષ્યતે, તદેવ તથાવિધોભયાવસ્થાવ્યાપિના પ્રતિનિયતૈક– વસ્તુત્વનિબન્ધનભૂતેન
સ્વભાવેનાવિનષ્ટમનુત્પન્નં વા વેદ્યતે. પર્યાયાસ્તુ તસ્ય પૂર્વપૂર્વપરિણામો–પમર્દોત્તરોત્તરપરિણામોત્પાદરૂપાઃ
પ્રણાશસંભવધર્માણોઽભિધીયન્તે. તે ચ વસ્તુત્વેન દ્રવ્યાદપૃથગ્ભૂતા એવોક્તાઃ. તતઃ પર્યાયૈઃ
સહૈકવસ્તુત્વાજ્જાયમાનં મ્રિયમાણમતિ જીવદ્રવ્યં સર્વદાનુત્પન્ના વિનષ્ટં દ્રષ્ટવ્યમ્. દેવમનુષ્યાદિપર્યાયાસ્તુ
ક્રમવર્તિત્વાદુપસ્થિતાતિવાહિતસ્વસમયા ઉત્પદ્યન્તે વિનશ્યન્તિ ચેતિ.. ૧૮..
એવં સદો વિણાસો અસદો જીવસ્સ ણત્થિ ઉપ્પાદો.
તાવદિઓ જીવાણં દેવો મણુસો ત્તિ ગદિણામો.. ૧૯..
એવં સતો વિનાશોઽસતો જીવસ્ય નાસ્ત્યુત્પાદઃ.
તાવજ્જીવાનાં દેવો મનુષ્ય ઇતિ ગતિનામ.. ૧૯..
-----------------------------------------------------------------------------

જો દ્રવ્ય
પૂર્વ પર્યાયકે વિયોગસે ઔર ઉત્તર પર્યાયકે સંયોગસે હોનેવાલી ઉભય અવસ્થાકો આત્મસાત્
[અપનેરૂપ] કરતા હુઆ વિનષ્ટ હોતા ઔર ઉપજતા દિખાઈ દેતા હૈ, વહી [દ્રવ્ય] વૈસી ઉભય
અવસ્થામેં વ્યાપ્ત હોનેવાલા જો પ્રતિનિયત એકવસ્તુત્વકે કારણભૂત સ્વભાવ ઉસકે દ્વારા [–ઉસ
સ્વભાવકી અપેક્ષાસે] અવિનષ્ટ એવં અનુત્પન્ન જ્ઞાત હોતા હૈ; ઉસકી પર્યાયેં પૂર્વ–પૂર્વ પરિણામકે નાશરૂપ
ઔર ઉત્તર–ઉત્તર પરિણામકે ઉત્પાદરૂપ હોનેસે વિનાશ–ઉત્પાદધર્મવાલી [–વિનાશ એવં ઉત્પાદરૂપ
ધર્મવાલી] કહી જાતી હૈ, ઔર વે [પર્યાયેં] વસ્તુરૂપસે દ્રવ્યસે અપૃથગ્ભૂત હી કહી ગઈ હૈ. ઇસલિયે,
પર્યાયોંકે સાથ એકવસ્તુપનેકે કારણ જન્મતા ઔર મરતા હોને પર ભી જીવદ્રવ્ય સર્વદા અનુત્પન્ન એવં
અવિનષ્ટ હી દેખના [–શ્રદ્ધા કરના]; દેવ મનુષ્યાદિ પર્યાયેં ઉપજતી હૈ ઔર વિનષ્ટ હોતી હૈં ક્યોંકિ
વે ક્રમવર્તી હોનેસે ઉનકા સ્વસમય ઉપસ્થિત હોતા હૈ ઔર બીત જાતા હૈ.. ૧૮..
ગાથા ૧૯
અન્વયાર્થઃ– [એવં] ઇસપ્રકાર [જીવસ્ય] જીવકો [સતઃ વિનાશઃ] સત્કા વિનાશ ઔર
[અસતઃ ઉત્પાદઃ] અસત્કા ઉત્પાદ [ન અસ્તિ] નહીં હૈ; [‘દેવ જન્મતા હૈે ઔર મનુષ્ય મરતા હૈ’ –
ઐસા કહા જાતા હૈ ઉસકા યહ કારણ હૈ કિ] [જીવાનામ્] જીવોંકી [દેવઃ મનુષ્યઃ] દેવ, મનુષ્ય
[ઇતિ ગતિનામ] ઐસા ગતિનામકર્મ [તાવત્] ઉતને હી કાલકા હોતા હૈ.
--------------------------------------------------------------------------
૧. પૂર્વ = પહલેકી. ૨. ઉત્તર = બાદકી
એ રીતે સત્–વ્યય ને અસત્–ઉત્પાદ હોય ન જીવને;
સુરનરપ્રમુખ ગતિનામનો હદયુક્ત કાળ જ હોય છે. ૧૯.