કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] ષડ્દ્રવ્ય–પંચાસ્તિકાયવર્ણન
ણાદિકર્મકિર્મીરતાન્વયઃ. યથૈવ ચ તત્ર વેણુદણ્ડે વિચિત્રચિત્રકિર્મીરતાન્વયાભાવાત્સુવિશુદ્ધત્વં, તથૈવ ચ ક્વચિજ્જીવદ્રવ્યે જ્ઞાનવરણાદિકર્મ કિર્મીરતાન્વયાભાવાદાપ્તાગમસમ્યગનુમાનાતીન્દ્રિય– જ્ઞાનપરિચ્છિન્નાત્સિદ્ધત્વમિતિ.. ૨૦.. ----------------------------------------------------------------------------- જ્ઞાનાવરણાદિ કર્મસે હુએ ચિત્રવિચિત્રપનેકા અન્વય હૈ. ઔર જિસ પ્રકાર બાંઁસમેં [ઉપરકે ભાગમેં] સુવિશુદ્ધપના હૈ ક્યોંકિ [વહાઁ] વિચિત્ર ચિત્રોંસે હુએ ચિત્રવિચિત્રપનેકે અન્વયકા અભાવ હૈ, ઉસીપ્રકાર ઉસ જીવદ્રવ્યમેં [ઉપરકે ભાગમેં] સિદ્ધપના હૈ ક્યોંકિ [વહાઁ] જ્ઞાનાવરણાદિ કર્મસે હુએ ચિત્રવિચિત્રપનેકે અન્વયકા અભાવ હૈ– કિ જો અભાવ આપ્ત– આગમકે જ્ઞાનસે સમ્યક્ અનુમાનજ્ઞાનસે ઔર અતીન્દ્રિય જ્ઞાનસે જ્ઞાત હોતા હૈ.
ભાવાર્થઃ– સંસારી જીવકી પ્રગટ સંસારી દશા દેખકર અજ્ઞાની જીવકો ભ્રમ ઉત્પન્ન હોતા હૈ કિ – ‘જીવ સદા સંસારી હી રહતા હૈ, સિદ્ધ હો હી નહીં સકતા; યદિ સિદ્ધ હો તો સર્વથા અસત્– ઉત્પાદકા પ્રસંગ ઉપસ્થિત હો.’ કિન્તુ અજ્ઞાનીકી યહ બાત યોગ્ય નહીં હૈ.
જિસ પ્રકાર જીવકો દેવાદિરૂપ એક પર્યાયકે કારણકા નાશ હોને પર ઉસ પર્યાયકા નાશ હોકર અન્ય પર્યાયકી ઉત્પન્ન હોતી હૈ, જીવદ્રવ્ય તો જો હૈ વહી રહતા હૈ; ઉસી પ્રકાર જીવકો સંસારપર્યાયકે કારણભૂત મોહરાગદ્વેષાદિકા નાશ હોને પર સંસારપર્યાયકા નાશ હોકર સિદ્ધપર્યાય ઉત્પન્ન હોતી હૈ, જીવદ્રવ્ય તો જો હૈ વહી રહતા હૈ. સંસારપર્યાય ઔર સિદ્ધપર્યાય દોનોં એક હી જીવદ્રવ્યકી પર્યાયેં હૈં.
પુનશ્ચ, અન્ય પ્રકારસે સમઝાતે હૈંઃ– માન લો કિ એક લંબા બાઁસ ખડા રખા ગયા હૈ; ઉસકા નીચેકા કુછ ભાગ રંગબિરંગા કિયા ગયા હૈ ઔર શેષ ઉપરકા ભાગ અરંગી [–સ્વાભાવિક શુદ્ધ] હૈ. ઉસ બાઁસકે રંગબિરંગે ભાગમેંસે કુછ ભાગ ખુલા રખા ગયા હૈ ઔર શેષ સારા રંગબિરંગા ભાગ ઔર પૂરા અરંગી ભાગ ઢક દિયા ગયા હૈ. ઉસ બાઁસકા ખુલા ભાગ રંગબિેરંગા દેખકર અવિચારી જીવ ‘જહાઁ–જહાઁ બાઁસ હો વહાઁ–વહાઁ રંગબિરંગીપના હોતા હૈ’ ઐસી વ્યાપ્તિ [–નિયમ, અવિનાભાવસમ્બન્ધ] કી કલ્પના કર લેતા હૈ ઔર ઐસે મિથ્યા વ્યાપ્તિજ્ઞાન દ્વારા ઐસા અનુમાન ખીંચ લેતા હૈ કિ ‘નીચેસે ઉપર તક સારા