કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] ષડ્દ્રવ્ય–પંચાસ્તિકાયવર્ણન
[
૪૯
વવગદપણવણ્ણરસો વવગદદોગંધઅટ્ઠફાસો ય.
અગુરુલહુગો અમુત્તો વટ્ટણલક્ખો ય કાલો ત્તિ.. ૨૪..
વ્યપગતપશ્ચવર્ણરસો વ્યપગતદ્વિગન્ધાષ્ટસ્પર્શશ્ચ.
અગુરુલઘુકો અમૂર્તો વર્તનલક્ષણશ્ચ કાલ ઇતિ.. ૨૪..
-----------------------------------------------------------------------------
ગાથા ૨૪
અન્વયાર્થઃ– [કાલઃ ઇતિ] કાલ [નિશ્ચયકાલ] [વ્યપગતપઞ્ચવર્ણરસઃ] પાઁચ વર્ણ ઔર પાઁચ રસ
રહિત, [વ્યપગતદ્વિગન્ધાષ્ટસ્પર્શઃ ચ] દો ગંધ ઔર આઠ સ્પર્શ રહિત, [અગુરુલઘુકઃ ] અગુરુલઘુ,
[અમૂર્તઃ] અમૂર્ત [ચ] ઔર [વર્તનલક્ષણઃ] વર્તનાલક્ષણવાલા હૈ.
ભાવાર્થઃ– યહાઁ નિશ્ચયકાલકા સ્વરૂપ કહા હૈ.
લોકાકાશકે પ્રત્યેક પ્રદેશમેં એક–એક કાલાણુ [કાલદ્રવ્ય] સ્થિત હૈ. વહ કાલાણુ
[કાલદ્રવ્ય] સો નિશ્ચયકાલ હૈ. અલોકાકાશમેં કાલાણુ [કાલદ્રવ્ય] નહીં હૈ.
વહ કાલ [નિશ્ચયકાલ] વર્ણ–ગંધ–રસ–સ્પર્શ રહિત હૈ, વર્ણાદિ રહિત હોનેસે અમૂર્ત હૈ ઔર
અમૂર્ત હોનેસે સૂક્ષ્મ, અતન્દ્રિયજ્ઞાનગ્રાહ્ય હૈ. ઔર વહ ષટ્ગુણહાનિવૃદ્ધિસહિત અગુરુલઘુત્વસ્વભાવવાલા
હૈ. કાલકા લક્ષણ વર્તનાહેતુત્વ હૈ; અર્થાત્ જિસ પ્રકાર શીતઋતુમેં સ્વયં અધ્યયનક્રિયા કરતે હુએ
પુરુષકો અગ્નિ સહકારી [–બહિરંગ નિમિત્ત] હૈ ઔર જિસ પ્રકાર સ્વયં ઘુમને કી ક્રિયા કરતે હુએ
કુમ્ભારકે ચાકકો નીચેકી કીલી સહકારી હૈ ઉસી પ્રકાર નિશ્ચયસે સ્વયમેવ પરિણામકો પ્રાપ્ત જીવ–
પુદ્ગલાદિ દ્રવ્યોંકો [વ્યવહારસે] કાલાણુરૂપ નિશ્ચયકાલ બહિરંગ નિમિત્ત હૈ.
પ્રશ્નઃ– અલોકમેં કાલદ્રવ્ય નહીં હૈ વહાઁ આકાશકી પરિણતિ કિસ પ્રકાર હો સકતી હૈ?
--------------------------------------------------------------------------
શ્રી અમૃતચદ્રાચાર્યદેવને ઇસ ૨૪વીં ગાથાકી ટીકા લિખી નહીં હૈ ઇસલિએ અનુવાદમેં અન્વયાર્થકે બાદ તુરન્ત
ભાવાર્થ લિખા ગયા હૈ.
રસવર્ણપંચક સ્પર્શ–અષ્ટક, ગંધયુગલ વિહીન છે,
છે મૂર્તિહીન, અગુરુલઘુક છે, કાળ વર્તનલિંગ છે. ૨૪.