ઇદં સિદ્ધસ્ય નિરુપાધિજ્ઞાનદર્શનસુખસમર્થનમ્. આત્મા હિ જ્ઞાનદર્શનસુખસ્વભાવઃ સંસારાવસ્થાયામનાદિકર્મકૢેશસંકોચિતાત્મશક્તિઃ પરદ્રવ્યસંપર્કેણ ક્રમેણ કિંચિત્ કિંચિજ્જાનાતિ પશ્યતિ, પરપ્રત્યયં મૂર્તસંબદ્ધં સવ્યાબાધં સાંતં સુખમનુભવતિ ચ. યદા ત્વસ્ય કર્મકૢેશાઃ સામસ્ત્યેન પ્રણશ્યન્તિ, તદાઽનર્ગલાસંકુચિતાત્મ– શક્તિરસહાયઃ સ્વયમેવ યુગપત્સમગ્રં જાનાતિ પશ્યતિ, સ્વપ્રત્યયમમૂર્તસંબદ્ધમવ્યાબાધમનંતં સુખ મનુભવતિ ચ. તતઃ સિદ્ધસ્ય સમસ્તં સ્વયમેવ જાનતઃ પશ્યતઃ, સુખમનુભવતશ્ચ સ્વં, ન પરેણ પ્રયોજનમિતિ.. ૨૯.. -----------------------------------------------------------------------------
ભાવાર્થઃ– સિદ્ધભગવાન [તથા કેવલીભગવાન] સ્વયમેવ સર્વજ્ઞત્વાદિરૂપસે પરિણમિત હોતે હૈં; ઉનકે ઉસ પરિણમનમેં લેશમાત્ર ભી [ઇન્દ્રિયાદિ] પરકા આલમ્બન નહીં હૈ.
યહાઁ કોઈ સર્વજ્ઞકા નિષેધ કરનેવાલા જીવ કહે કિ– ‘સર્વજ્ઞ હૈ હી નહીં, ક્યોંકિ દેખનેમેં નહીં આતે,’ તો ઉસે નિમ્નોક્તાનુસાર સમઝાતે હૈંઃ–
હે ભાઈ! યદિ તુમ કહતે હો કિ ‘સર્વજ્ઞ નહીં હૈ,’ તો હમ પૂછતે હૈં કિ સર્વજ્ઞ કહાઁ નહીં હૈ? ઇસ ક્ષેત્રમેં ઔર ઇસ કાલમેં અથવા તીનોં લોકમેં ઔર તીનોં કાલમેં? યદિ ‘ઇસ ક્ષેત્રમેં ઔર ઇસ કાલમેં સર્વજ્ઞ નહીં હૈ’ ઐસા કહો, તો વહ સંમત હી હૈ. કિન્તુ યદિ ‘ તીનોં લોકમેં ઔર તીનોં કાલમેં સર્વજ્ઞ નહીં હૈ ’ ઐસા કહો તો હમ પૂછતે હૈં કિ વહ તુમને કૈસે જાના? ય્દિ તીનોં લોકકો ઔર તીનોં કાલકો સર્વજ્ઞ રહિત તુમને દેખ–જાન લિયા તો તુમ્હીં સર્વજ્ઞ હો ગયે, ક્યોંકિ જો તીન લોક ઔર તીન કાલકો જાને વહી સર્વજ્ઞ હૈ. ઔર યદિ સર્વજ્ઞ રહિત તીનોં લોક ઔર તીનોં કાલકો તુમને નહીં દેખા–જાના હૈ તો ફિર ‘ તીન લોક ઔર તીન કાલમેં સર્વજ્ઞ નહીં હૈ ’ ઐસા તુમ કૈસે કહ સકતે હો? ઇસ પ્રકાર સિદ્ધ હોતા હૈ કિ તુમ્હારા કિયા હુઆ સર્વજ્ઞકા નિષેધ યોગ્ય નહીં હૈ.
હે ભાઈ! આત્મા એક પદાર્થ હૈે ઔર જ્ઞાન ઉસકા સ્વભાવ હૈ; ઇસલિયે ઉસ જ્ઞાનકા સમ્પૂર્ણ વિકાસ હોને પર ઐસા કુછ નહીં રહતા કિ જો ઉસ જ્ઞાનમેં અજ્ઞાત રહે. જિસ પ્રકાર પરિપૂર્ણ ઉષ્ણતારૂપ પરિણમિત અગ્નિ સમસ્ત દાહ્યકો જલાતી હૈ, ઉસી પ્રકાર પરિપૂર્ણ જ્ઞાનરૂપ પરિણમિત
૬૦