કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] ષડ્દ્રવ્ય–પંચાસ્તિકાયવર્ણન
[
૬૩
અત્ર જીવાનાં સ્વાભાવિકં પ્રમાણં મુક્તામુક્તવિભાગશ્ચોક્તઃ.
જીવા હ્યવિભાગૈકદ્રવ્યત્વાલ્લોકપ્રમાણૈકપ્રદેશાઃ. અગુરુલઘવો ગુણાસ્તુ તેષામગુરુલઘુ–
ત્વાભિધાનસ્ય સ્વરૂપપ્રતિષ્ઠત્વનિબંધનસ્ય સ્વભાવસ્યાવિભાગપરિચ્છેદાઃ પ્રતિસમય–
-----------------------------------------------------------------------------
ટીકાઃ– યહાઁ જીવોંકા સ્વાભાવિક ૧પ્રમાણ તથા ઉનકા મુક્ત ઔર અમુક્ત ઐસા વિભાગ કહા હૈ.
જીવ વાસ્તવમેં અવિભાગી–એકદ્રવ્યપનેકે કારણ લોકપ્રમાણ–એકપ્રદેશવાલે હૈં. ઉનકે [–
જીવોંકે] ૨અગુરુલઘુગુણ–અગુરુલઘુત્વ નામકા જો સ્વરૂપપ્રતિષ્ઠત્વકે કારણભૂત સ્વભાવ ઉસકા
૩અવિભાગ પરિચ્છેદ–પ્રતિસમય હોને વાલી ૪ષટ્સ્થાનપતિત વૃદ્ધિહાનિવાલે અનન્ત હૈં; ઔર [ઉનકે
અર્થાત્ જીવોંકે] પ્રદેશ– જો કિ અવિભાગ પરમાણુ જિતને માપવાલે સૂક્ષ્મ અંશરૂપ હૈં વે–અસંખ્ય હૈં.
ઐસે ઉન જીવોંમેં કતિપય કથંચિત્ [કેવલસમુદ્ઘાતકે કારણ] લોકપૂરણ–અવસ્થાકે પ્રકાર દ્વારા
સમસ્ત લોકમેં વ્યાપ્ત હોતે હૈં ઔર કતિપય સમસ્ત લોકમેં અવ્યાપ્ત હોતે હૈં. ઔર ઉન જીવોંમેં જો
અનાદિ
--------------------------------------------------------------------------
૧. પ્રમાણ = માપ; પરિમાણ. [જીવકે અગુરુલઘુત્વસ્વભાવકે છોટેસે છોટે અંશ [અવિભાગ પરિચ્છેદ] કરને પર
સ્વભાવસે હી સદૈવ અનન્ત અંશ હોતે હૈં, ઇસલિયે જીવ સદૈવ ઐસે [ષટ્ગુણવૃદ્ધિહાનિયુક્ત] અનન્ત અંશોં
જિતના હૈં. ઔર જીવકે સ્વક્ષેત્રકે છોટેસે છોટે અંશ કરને પર સ્વભાવસે હી સદૈવ અસંખ્ય અંશ હોતે હૈં,
ઇસલિયે જીવ સદૈવ ઐસે અસંખ્ય અંશોં જિતના હૈ.]
૨. ગુણ = અંશ; અવિભાગ પરિચ્છેદ. [જીવમેં અગુરુલઘુત્વ નામકા સ્વભાવ હૈ. વહ સ્વભાવ જીવકો
સ્વરૂપપ્રતિષ્ઠત્વકે [અર્થાત્ સ્વરૂપમેં રહનેકે] કારણભૂત હૈ. ઉસકે અવિભાગ પરિચ્છેદોંકો યહાઁ અગુરુલઘુ ગુણ
[–અંશ] કહે હૈં.]
૩. કિસી ગુણમેં [અર્થાત્ ગુણકી પર્યાયમેં] અંશકલ્પના કી જાનેપર, ઉસકા જો છોટેસે છોટા [જઘન્ય માત્રારૂપ,
નિરંશ] અંશ હોતા હૈે ઉસે ઉસ ગુણકા [અર્થાત્ ગુણકી પર્યાયકા] અવિભાગ પરિચ્છેદ કહા જાતા હૈ.
૪. ષટ્સ્થાનપતિત વૃદ્ધિહાનિ = છહ સ્થાનમેં સમાવેશ પાનેવાલી વૃદ્ધિહાનિ; ષટ્ગુણ વૃદ્ધિહાનિ.
[અગુરુલઘુત્વસ્વભાવકેે અનન્ત અંશોમેં સ્વભાવસે હી પ્રતિસમય ષટ્ગુણ વૃદ્ધિહાનિ હોતી રહતી હૈ.]