૬૮
] પંચાસ્તિકાયસંગ્રહ
[ભગવાનશ્રીકુન્દકુન્દ
સિદ્ધાનાં જીવત્વદેહમાત્રત્વવ્યવસ્થેયમ્.
સિદ્ધાનાં હિં દ્રવ્યપ્રાણધારણાત્મકો મુખ્યત્વેન જીવસ્વભાવો નાસ્તિ. ન ચ જીવસ્વભાવસ્ય
સર્વથાભાવોઽસ્તિ ભાવપ્રાણધારણાત્મકસ્ય જીવસ્વભાવસ્ય મુખ્યત્વેન સદ્ભાવાત્. ન ચ તેષાં શરીરેણ સહ
નીરક્ષીરયોરિવૈક્યેન વૃત્તિઃ, યતસ્તે તત્સંપર્કહેતુભૂતકષાયયોગવિપ્રયોગાદતી–
તાનંતરશરીરમાત્રાવગાહપરિણતત્વેઽપ્યત્યંતભિન્નદેહાઃ. વાચાં ગોચરમતીતશ્ચ તન્મહિમા, યતસ્તે
લૌકિકપ્રાણધારણમંતરેણ શરીરસંબંધમંતરેણ ચ પરિપ્રાપ્તનિરુપાધિસ્વરૂપાઃ સતતં પ્રત–પંતીતિ..૩૫..
ણ કુદોચિ વિ ઉપ્પણ્ણો જમ્હા કજ્જં ણ તેણ સો સિદ્ધો.
ઉપ્પાદેદિ ણ કિંચિ વિ કારણમવિ તેણ ણ સ હોદિ.. ૩૬..
-----------------------------------------------------------------------------
ટીકાઃ– યહ સિદ્ધોંકે [સિદ્ધભગવન્તોંકે] જીવત્વ ઔર દેહપ્રમાણત્વકી વ્યવસ્થા હૈ.
સિદ્ધોંકો વાસ્તવમેં દ્રવ્યપ્રાણકે ધારણસ્વરૂપ જીવસ્વભાવ મુખ્યરૂપસે નહીં હૈ; [ઉન્હેં]
જીવસ્વભાવકા સર્વથા અભાવ ભી નહીં હૈ, ક્યોંકિ ભાવપ્રાણકે ધારણસ્વરૂપ જીવસ્વભાવકા મુખ્યરૂપસે
સદ્ભાવ હૈ. ઔર ઉન્હેં શરીરકે સાથ, નીરક્ષીરકી ભાઁતિ, એકરૂપ ૧વૃત્તિ નહીં હૈ; ક્યોંકિ
શરીરસંયોગસે હેતુભૂત કષાય ઔર યોગકા વિયોગ હુઆ હૈ ઇસલિયે વે ૨અતીત અનન્તર શરીરપ્રમાણ
અવગાહરૂપ પરિણત હોને પર ભી અત્યંત દેહરહિત હૈં. ઔર ૩વચનગોચરાતીત ઉનકી મહિમા હૈ; ક્યોંકિ
લૌકિક પ્રાણકે ધારણ બિના ઔર શરીરકે સમ્બન્ધ બિના, સંપૂર્ણરૂપસે પ્રાપ્ત કિયે હુએ નિરુપાધિ સ્વરૂપ
દ્વારા વે સતત પ્રતપતે હૈં [–પ્રતાપવન્ત વર્તતે હૈં].. ૩૫..
--------------------------------------------------------------------------
૧. વૃત્તિ = વર્તન; અસ્તિત્વ.
૨. અતીત અનન્તર = ભૂત કાલકા સબસે અન્તિમ; ચરમ. [સિદ્ધભગવન્તોંકી અવગાહના ચરમશરીરપ્રમાણ હોને કે
કારણ ઉસ અન્તિમ શરીરકી અપેક્ષા લેકર ઉન્હેં ‘દેહપ્રમાણપના’ કહા જા સકતા હૈ તથાપિ, વાસ્તવમેં વે
અત્યન્ત દેહરહિત હૈં.]
૩. વચનગોચરાતીત = વચનગોચરતાકો અતિક્રાન્ત ; વચનવિષયાતીત; વચન–અગોચર.
ઊપજે નહીં કો કારણે તે સિદ્ધ તેથી ન કાર્ય છે,
ઉપજાવતા નથી કાંઈ પણ તેથી ન કારણ પણ ઠરે. ૩૬.