Panchastikay Sangrah-Hindi (iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 88 of 264
PDF/HTML Page 117 of 293

 

] paṁcāstikāyasaṁgrah
[bhagavānaśrīkundakunda

dravyaguṇānāmarthāṁtarabhūtatve doṣo‘yam.

jñānī jñānādyadyarthāṁtarabhūtastadā svakaraṇāṁśamaṁtareṇ paraśurahitadevadattavatkaraṇavyāpārā– samarthatvādacetayamāno‘cetan ev syāt. jñānañca yadi jñānino‘rthāṁtarabhūtaṁ tadā tatkartraṁśamaṁtareṇ devadattarahitaparaśuvattatkartr̥tvavyāpārāsamarthatvādacetayamānamacetanamev syāt. na ca jñānajñānino– ryutasiddhayossaṁyogen cetanatvaṁ dravyasya nirviśeṣasya guṇānāṁ nirāśrayāṇāṁ śūnyatvāditi.. 48..

-----------------------------------------------------------------------------

ṭīkāḥ– dravya aur guṇoṁko arthāntarapanā ho to yah [nimnānusār] doṣ āyegā.

yadi jñānī [–ātmā] jñānase arthāntarabhūt ho to [ātmā] apane karaṇ–aṁś binā, kulhāṛī rahit devadattakī bhān̐ti, 1karaṇakā vyāpār karanemeṁ asamartha honese nahīṁ cetatā [–jānatā] huā acetan hī hogā. aur yadi jñān jñānīse [–ātmāse] arthāntarabhūt ho to jñān apane kartr̥–aṁśake binā, devadatta rahit kulhāṛīkī bhān̐ti, apane 2kartākā vyāpār karanemeṁ asamartha honese nahīṁ cetatā [–jānatā] huā acetan hī hogā. punaśca, 3yutasiddha aise jñān aur jñānīko [–jñān aur ātmāko] saṁyogase cetanapanā ho aisā bhī nahīṁ hai, kyoṁki nirviśeṣ dravya aur nirāśray guṇ śūnya hote haiṁ.. 48.. --------------------------------------------------------------------------

par bhī lakaṛīke yogase manuṣya ‘lakaṛīvālā’ hotā hai usī prakār jñān aur ātmā pr̥thak hone par bhī
jñānake sāth yukta hokar ātmā ‘jñānavālā [–jñānī]’ hotā hai aisā bhī nahīṁ hai. lakaṛī aur manuṣyakī
bhān̐ti jñān aur ātmā kabhī pr̥thak hoṁge hī kaise? viśeṣarahit dravya ho hī nahīṁ sakatā, isaliye jñān rahit
ātmā kaisā? aur āśray binā guṇ ho hī nahīṁ sakatā, isaliye ātmāke binā jñān kaisā? isaliye
‘lakaṛī’ aur ‘lakaṛīvāle’kī bhān̐ti ‘jñān’ aur ‘jñānī’kā yutasiddhapanā ghaṭit nahīṁ hotā.]

88

1. karaṇakā vyāpār = sādhanakā kārya. [ātmā kartā hai aur jñān karaṇ hai. yadi ātmā jñānase bhinna hī ho to ātmā sādhanakā vyāpār arthāt jñānakā kārya karanemeṁ asamartha honese jān nahīṁ sakegā isaliye ātmāko
acetanatva ā jāyegā.]

2. kartākā vyāpār = kartākā kārya. [jñān karaṇ haie aur ātmā kartā hai. yadi jñān ātmāse bhinna hī ho to jñān kartākā vyāpār arthāt ātmākā kārya karanemeṁ asamartha honese jān nahīṁ sakegā isaliye jñānako
acetanapanā ā jāvegā.]

3. yutasiddha = juṛakar siddha hue; samavāyase–saṁyogase siddha hue. [jis prakār lakaṛī aur manuṣya pr̥thak hone