dravyācca ananyāḥ anyatvaprakāśakā bhavanti.. 51..
darśanajñāne tathā jīvanibaddhe ananyabhūte.
vyapadeśataḥ pr̥thaktvaṁ kurute hi no svabhāvāt.. 52..
draṣṭāṁtadārṣṭāntikārthapurassaro dravyaguṇānāmanarthāṁntaratvavyākhyopasaṁhāro‘yam.
varṇarasagaṁdhasparśā hi paramāṇoḥ prarūpyaṁte; te ca paramāṇoravibhaktapradeśatvenānanye‘pi saṁjñādivyapadeśanibaṁdhanairviśeṣairanyatvaṁ prakāśayanti. evaṁ jñānadarśane apyātmani saṁbaddhe ātma– dravyādavibhaktapradeśatvenānanye‘pi saṁjñādivyapadeśanibaṁdhanairviśeṣaiḥ pr̥thaktvamāsādayataḥ, svabhāvatastu nityamapr̥thaktvamev bibhrataḥ.. 51–52..
-----------------------------------------------------------------------------
anvayārthaḥ– [paramāṇuprarūpitāḥ] paramāṇumeṁ prarūpit kiye jāne vāle aise [varṇarasagaṁdhasparśāḥ] varṇa–ras–gaṁdh–sparśa [dravyāt ananyāḥ ca] dravyase ananya vartate hue [viśeṣaiḥ] [vyapadeśake kāraṇabhūt] viśeṣoṁ dvārā [anyatvaprakāśakāḥ bhavanti] anyatvako prakāśit karanevāle hote haiṁ [– svabhāvase anyarūp nahīṁ hai]; [tathā] is prakār [jīvanibaddhe] jīvameṁ sambaddha aise [darśanajñāne] darśan–jñān [ananyabhūte] [jīvadravyase] ananya vartate hue [vyapadeśataḥ] vyapadeś dvārā [pr̥thaktvaṁ kurute hi] pr̥thaktva karate haiṁ. [no svabhāvāt] svabhāvase nahīṁ.
ṭīkāḥ– draṣṭāntarūp aur drārṣṭāntarūp padārthapūrvak, dravya tathā guṇoṁke abhinna–padārthapaneke vyākhyānakā yah upasaṁhār hai.
varṇa–ras–gaṁdh–sparśa vāstavameṁ paramāṇumeṁ prarūpit kiye jāte haiṁ; ve paramāṇuse abhinna pradeśavāle honeke kāraṇ ananya hone par bhī, saṁjñādi vyapadeśake kāraṇabhūt viśeṣoṁ dvārā anyatvako prakāśit karate haiṁ. is prakār ātmāmeṁ sambaddha jñān–darśan bhī ātmadravyase abhinna pradeśavāle honeke kāraṇ ananya hone par bhī, saṁjñādi vyapadeśake kāraṇabhūt viśeṣoṁ dvārā pr̥thakpaneko prāpta hote haiṁ, parantu svabhāvase sadaiv apr̥thakpane ko hī dhāraṇ karate haiṁ.. 51–52..
is prakār upayogaguṇakā vyākhyān samāpta huā. -------------------------------------------------------------------------- drārṣṭānta = draṣṭānta dvārā samajhāān ho vah bāt; upameya. [yahān̐ paramāṇu aur varṇādik draṣṭāntarūp padārtha haiṁ tathā
92