kuvvaṁti sado ṇāsaṁ asado bhāvassa uppādaṁ.. 55..
kurvanti sato nāśamasato bhāvasyotpādam.. 55..
jīvasya sadasadbhāvocchittyutpattinimittopādhipratipādanametat. -----------------------------------------------------------------------------
bhāvārthaḥ– 53 vīṁ gāthāmeṁ jīvako sādi–sāntapanā tathā anādi–anantapanā kahā gayā hai. vahān̐ praśna sambhav hai ki–sādi–sāṁtapanā aur anādi–anaṁtapanā paraspar viruddha hai; paraspar viruddha bhāv ekasāth jīvako kaise ghaṭit hote haiṁ? usakā samādhān is prakār haiḥ jīv dravya–paryāyātmak vastu hai. use sādi–sāntapanā aur anādi–anantapanā donoṁ ek hī apekṣāse nahīṁ kahe gaye haiṁ, bhinna– bhinna apekṣāse kahe gaye haiṁ; sādi–sāntapanā kahā gayā hai vah paryāy–apekṣāse hai aur anādi– anantapanā dravya–apekṣāse hai. isaliye is prakār jīvako sādi–sāntapanā tathā anādi–anantapanā ekasāth barābar ghaṭit hotā hai.
[yahān̐ yadyapi jīvako anādi–ananta tathā sādi–sānta kahā gayā hai, tathāpi aisā tātparya grahaṇ karanā cāhiye ki paryāyārthikanayake viṣayabhūt sādi–sānta jīvakā āśray karaneyogya nahīṁ hai kintu dravyārthikanayake viṣayabhūt aisā jo anādi–ananta, ṭaṁkotkīrṇajñāyakasvabhāvī, nirvikār, nityānandasvarūp jīvadravya usīkā āśray karane yogya hai].. 54..
anvayārthaḥ– [nārakatiryaṁṅmanuṣyāḥ devāḥ] nārak, tiryaṁc, manuṣya aur dev [iti nāmasaṁyutāḥ] aise nāmoṁvālī [prakr̥tayaḥ] [nāmakarmakī] prakr̥tiyān̐ [sataḥ nāśam] sat bhāvakā nāś aur [asataḥ bhāvasya utpādam] asat bhāvakā utpād [kurvanti] karatī haiṁ. --------------------------------------------------------------------------
te vyay kare sat bhāvano, utpād asat taṇo kare. 55.
96