Panchastikay Sangrah-Hindi (iso15919 transliteration). Gatha: 66.

< Previous Page   Next Page >


Page 109 of 264
PDF/HTML Page 138 of 293

 

kahānajainaśāstramālā] ṣaḍdravya–paṁcāstikāyavarṇan

[
109

anyākr̥takarmasaṁbhūtiprakāroktiriyam. ātmā hi saṁsārāvasthāyāṁ pāriṇāmikacaitanyasvabhāvamaparityajannevānādibaṁdhanabaddhatvād– nādimoharāgadveṣasnigdhairaviśuddhairev bhāvairvivartate. sa khalu yatra yadā moharūpaṁ rāgarūpaṁ dveṣarūpaṁ vā svasya bhāvamārabhate, tatra tadā tamev nimittīkr̥tya jīvapradeśeṣu parasparāvagāhenānupraviṣṭā svabhāvairev pudgalāḥ karmabhāvamāpadyaṁt iti.. 65..

jah puggaladavvāṇaṁ bahuppayārehiṁ khaṁdhaṇivvattī.
akadā parehiṁ diṭṭhā tah kammāṇaṁ
viyāṇāhi.. 66..

yathā pudgaladavyāṇāṁ bahuprakāraiḥ skaṁdhanivr̥ttiḥ.
akr̥tā parairdraṣṭā tathā karmaṇāṁ vijānīhi.. 66..

-----------------------------------------------------------------------------

gāthā 65

anvayārthaḥ– [ātmā] ātmā [svabhāvaṁ] [moharāgadveṣarūp] apane bhāvako [karoti] karatā hai; [tatra gatāḥ pudgalāḥ] [tab] vahān̐ rahanevāle pudgal [svabhāvaiḥ] apane bhāvoṁse [anyonyāvagāhāvagāḍhāḥ] jīvameṁ [viśiṣṭa prakārase] anyonya–avagāharūpase praviṣṭa hue [karmabhāvam gacchanti] karmabhāvako prāpta hote haiṁ.

ṭīkāḥ– anya dvārā kiye gaye binā karmakī utpatti kis prakār hotī hai usakā yah kathan hai.

ātmā vāstavameṁ saṁsār–avasthāmeṁ pāriṇāmik caitanyasvabhāvako choṛe binā hī anādi bandhan dvārā baddha honese anādi moharāgadveṣ dvārā snigdha aise aviśuddha bhāvoṁṁrūpase hī vivartanako prāpta hotā hai [– pariṇamit hotā hai]. vah [saṁsārastha ātmā] vāstavameṁ jahān̐ aur jab moharūp, rāgarūp yā dveṣarūp aise apane bhāvako karatā hai. vahān̐ aur us samay usī bhāvako nimitta banākar pudgal apane bhāvoṁse hī jīvake pradeśoṁmeṁ [viśiṣṭatāpūrvak] paraspar avagāharūpase praviṣṭa hue karmabhāvako prāpta hote haiṁ.

bhāvārthaḥ– ātmā jis kṣetrameṁ aur jis kālameṁ aśuddha bhāvarūp pariṇamit hotā hai, usī kṣetrameṁ sthit kārmāṇavargaṇārūp pudgalaskaṁdh usī kālameṁ svayaṁ apane bhāvoṁse hī jīvake pradeśoṁmeṁ viśeṣ prakārase paraspar– avagāharūpase praviṣṭa hue karmapaneko prāpta hote haiṁ. -------------------------------------------------------------------------- snigdha=cīkane; cīkanāīvāle. [moharāgadveṣ karmabaṁdhameṁ nimitabhūt honeke kāraṇ unheṁ snigdhatākī upamā dī

jātī hai. isaliye yahān̐ aviśuddha bhāvoṁko ‘moharāgadveṣ dvārā snigdha’ kahā hai.]

jyam skaṁdharacanā bahuvidhā dekhāy che pudgal taṇī
parathī akr̥t, te rīt jāṇo vividhatā karmo taṇī. 66.