ananyakr̥tatvaṁ karmaṇāṁ vaicikryasyātroktam.
yathā hi svayogyacaṁdrārkaprabhopalaṁbhe. saṁdhyābhreṁdracāpapariveṣaprabhr̥tibhirbahubhiḥ prakāraiḥ pudgal– skaṁdhavikalpāḥ kaṁrtrataranirapekṣā evotpadyaṁte, tathā svayogyajīvapariṇāmopalaṁbhe jñānāvaraṇaprabhr̥ti– bhirbahubhiḥ prakāraiḥ karmāṇyapi kaṁrtrataranirapekṣāṇyevotpadyaṁte iti.. 66..
kāle vijujjamāṇā sahadukkhaṁ diṁti bhuṁjaṁti.. 67..
kāle viyujyamānāḥ sukhaduḥkhaṁ dadati bhuñjanti.. 67..
-----------------------------------------------------------------------------
is prakār, jīvase kiye gaye binā hī pudgal svayaṁ karmarūpase pariṇamit hote haiṁ.. 65..
anvayārthaḥ– [yathāḥ] jis prakār [pudgaladravyāṇāṁ] pudgaladravyoṁṁkī [bahuprakāraiḥ] anek prakārakī [skaṁdhanirvr̥ttiḥ] skandharacanā [paraiḥ akr̥tā] parase kiye gaye binā [draṣṭā] hotī dikhāī detī hai, [tathā] usī prakār [karmaṇāṁ] karmoṁkī bahuprakāratā [vijānīhi] parase akr̥t jāno.
ṭīkāḥ– karmoṁkī vicitratā [bahuprakāratā] anya dvārā nahīṁ kī jātī aisā yahān̐ kahā hai.
jis prakār apaneko yogya caṁdra–sūryake prakāśakī upalabdhi hone par, saṁdhyā–bādal indradhanuṣ–prabhāmaṇḍaḷ ityādi anek prakārase pudgalaskaṁdhabhed anya kartākī apekṣāke binā hī utpanna hote haiṁ, usī prakār apaneko yogya jīv–pariṇāmakī upalabdhi hone par, jñānāvaraṇādi anek prakārake karma bhī anya kartākī apekṣāke binā hī utpanna hote haiṁ.
bhāvārthaḥ– karmokī vividh prakr̥ti–pradeś–sthiti–anubhāgarūp vicitratā bhī jīvakr̥t nahīṁ hai, pudgalakr̥t hī hai.. 66..
--------------------------------------------------------------------------
kāḷe viyog lahe tadā sukhaduḥkh āpe–bhogave. 67.
110