astitvako bhī bhūl rahā hai aur par padārthoṁko sukhaduḥkhakā kāraṇ mānakar unake prati rāgadveṣ karatā rahatā hai; jīvake aise bhāvoṁke nimittase pudgal svataḥ jñānāvaraṇādikarmaparyāyarūp pariṇamit hokar jīvake sāth saṁyogameṁ āte haiṁ aur isaliye anādi kālase jīvako paudgalik dehakā saṁyog hotā rahatā hai. paraṁtu jīv aur dehake saṁyogameṁ bhī jīv aur pudgal bilakul pr̥thak haiṁ tathā unake kārya bhī ek dūsarese bilakul bhinna evaṁ nirapekṣa haiṁ–– aisā jineṁdroṁne dekhā hai, samyagjñāniyone jānā hai aur anumānagamya bhī hai. jīv keval bhrāṁtike kāraṇ hī dehakī daśāse tathā iṣṭa–aniṣṭa par padārthoṁse apane ko sukhī duḥkhī mānatā hai. vāstavameṁ apane sukhaguṇakī vikārī paryāyarūp pariṇamit hokar vah anādi kālase duḥkhī ho rahā hai.
jīv dravya–guṇase sadā śuddha hone par bhī, vah paryāy–apekṣāse śubhāśubhabhāvarūpameṁ, āṁśikaśuddhirūpameṁ, śuddhikī vr̥ddhirūpameṁ tathā pūrṇaśuddhirūpameṁ pariṇamit hotā hai aur un bhāvoṁke nimittase śubhāśubh pudgalakarmoṁkā āsravaṇ evaṁ baṁdhan tathā unakā rukanā, khiranā aur sarvathā chūṭanā hotā hai. in bhāvoṁko samajhāneke liye jinendrabhagavaṁtoane nav padārthohakā upadeś diyā hai. in nav padārthoṁko samyakrūpase samajhanepar, jīvako kyā hitarūp hai, kyā ahitarūp hai, śāśvat param hit pragaṭ karaneke liye jīvako kyā karanā cāhiye, par padārthoṁke sāth apanā kyā sambandha hai–ityādi bāte yathārtharūpase samajhameṁ ātī hai aur apanā sukh apanemeṁ hī jānakar, apanī sarva paryāyomeṁ bhī jñānānaṁdasvabhāvī nij jīvadravyasāmānya sadā ekarūp jānakar, te anādi–aprāpta aise kalyāṇabīj samyagdarśanako tathā samyagjñānako prāpta karatā hai. unakī prāpti honepar jīv apaneko dravya–apekṣāse kr̥takr̥tya mānatā hai aur us kr̥takr̥tya dravyakā paripūrṇa āśray karanese hī śāśvat sukhakī prāpti– mokṣa–hotī hai aisā samajhatā hai.
samyagdarśanakī prāpti hone par jīvako śuddhātmadravyakā jo alpa ālamban thayuṁ ho jātā hai usase vr̥ddhi hone par kramaśaḥ deśavirat śrāvakatva evaṁ munitva prāpta hotā hai. śrāvakako tathā muniko śuddhātmadravyake madhyam ālambanarūp āṁśik śuddhi hotī hai vah karmoṁke aṭakane khiranemeṁ nimitta hotī hai aur jo aśuddhirūp aṁś hotā hai vah śrāvakake deśavratādirūpase tathā munike mahāvratādirūpase dekhāī detā hai, jo karmabaṁdhakā nimitta hotā hai. anukramase vah jīv jñānānaṁdasvabhāvī śuddhātmadravyakā ati ugrarūpase avalaṁban karake, sarva vikalpoṁse chūṭakar, sarva rāgadveṣ rahit hokar, kevalajñānako prāpta karake, āyuṣya pūrṇa hone par dehādisaṁyogase vimukta hokar, sadākāl paripūrṇa jñānadarśanarūpase aur atīndriy ananta avyābādh ānaṁdarūpase rahatā hai.
–yah, bhagavān kundakundācāryadevane paṁcāstikāyasaṁgrah śāstrameṁ param karuṇābuddhi–pūrvak prasiddha kiye gaye vastutattvakā saṁkṣipta sār hai. isameṁ jo rīt batalāī hai usake atirikta anya kisī prakār jīv anādikālīn bhaṁyakar duḥkhase chūṭ nahīṁ sakatā. jab tak jīv vastusvarūpako nahīṁ samajh pātā tab tak anya lākh prayatnoṁse bhī mokṣakā upāy usake hāth nahīṁ lāgatā. isaliye is śāstrameṁ sarva pratham paṁcāstikāy aur nav padārthakā svarūp samajhāyā gayā hai jisase ki jīv vastusvarūpako samajhakar mokṣamārgake mūlabhūt samyagdarśanako prāpta ho.