kahānajainaśāstramālā] ṣaḍdravya–paṁcāstikāyavarṇan
orṁvyakarmodayāpāditeṣṭāniṣṭaviṣayāṇāṁ bhoktr̥tvāttathāvidhaṁ phalaṁ bhuñjante iti. eten jīvasya bhoktr̥tvaguṇo‘pi vyākhyātaḥ.. 67..
bhettā hu havadi jīvo cedagabhāveṇ kammaphalaṁ.. 68..
bhektā tu bhavati jīvaścetakabhāven karmaphalam.. 68..
kartr̥tvabhoktr̥tvavyākhyopasaṁhāro‘yam.
tta etat sthitta niścayenātmanaḥ karma kartr̥, vyavahāreṇ jīvabhāvasya; jīvo‘pi niścayenātmabhāvasya kartā, vyavahāraṇe karmaṇ iti. yathātrobhayanayābhyāṁ karma kartr̥, tathaikenāpi nayen na -----------------------------------------------------------------------------
isase [is kathanase] jīvake bhoktr̥tvaguṇakā bhī vyākhyān huā.. 67..
anvayārthaḥ– [tasmāt] isaliye [ath jīvasya bhāven hi saṁyuktam] jīvake bhāvase saṁyukta aisā [karma] karma [dravyakarma] [kartr̥] kartā hai. [–niścayase apanā kartā aur vyavahārase jīvabhāvakā kartā; parantu vah bhoktā nahīṁ hai]. [bhoktā tu] bhoktā to [jīvaḥ bhavati] [mātra] jīv hai [cetakabhāven] cetakabhāvake kāraṇ [karmaphalam] karmaphalakā.
ṭīkāḥ– yah, kartr̥tva aurra bhoktr̥tvakī vyākhyākā upasaṁhār hai.
isaliye [pūrvokta kathanase] aisā niścit huā ki–karma niścayase apanā kartā hai, vyavahārase jīvabhāvakā kartā hai; jīv bhī niścayase apane bhāvakā kartā hai, vyavahārase karmakā kartā hai.
jis prakār yah nayoṁse karma kartā hai, usī prakār ek bhī nayase vah bhoktā nahīṁ hai. kisaliye? kyoṁki usee caitanyapūrvak anubhūtikā sadbhāv nahīṁ hai. isaliye cetanāpane ke kāraṇ
-------------------------------------------------------------------------- jo anubhūti caitanyapūrvak ho usīko yahān̐ bhoktr̥tva kahā hai, usake atirikta anya anubhūtiko nahīṁ.
tethī karam, jīvabhāvase saṁyukta kartā jāṇavuṁ;
bhoktāpaṇuṁ to jīvane cetakapaṇe tatphal taṇuṁ 68.