bhoktr̥. kutaḥ? caitanyapūrvakānubhūtisadbhāvābhāvāt. tataścet–natvāt keval ev jīvaḥ karmaphalabhūtānāṁ kathaṁcidātmanaḥ sukhaduḥkhapariṇāmānāṁ kathaṁcidiṣṭā–niṣṭaviṣayāṇāṁ bhoktā prasiddha iti.. 68..
hiḍadi pāramapāraṁ saṁsāraṁ mohasaṁchaṇṇo.. 69..
hiṁḍate pāramapāraṁ saṁsāraṁ mohasaṁchannaḥ.. 69..
karmasaṁyuktatvamukhen prabhutvaguṇavyākhyānametat. evamayamātmā prakaṭitaprabhutvaśaktiḥ svakaiḥ karmabhirgr̥hītakartr̥tvabhoktr̥tvādhikāro‘nādimohā– vacchannatvādupajātaviparītābhiniveśaḥ pratyastamitasamyagjñānajyotiḥ sāṁtamanaṁtaṁ vā saṁsāraṁ paribhramatīti.. 69.. ----------------------------------------------------------------------------- mātra jīv hī karmaphalakā – kathaṁcit ātmāke sukhaduḥkhapariṇāmoṁkā aur kathaṁcit īṣṭāniṣṭa viṣayoṁkā – bhoktā prasiddha hai.. 68..
anvayārthaḥ– [evaṁ] is prakār [svakaiḥ karmabhiḥ] apane karmoṁse [kartā bhoktā bhavan] kartā– bhoktā hotā huā [ātmā] ātmā [mohasaṁchannaḥ] mohācchādit vartatā huā [pāram apāraṁ saṁsāraṁ] sānta athavā ananta saṁsārameṁ [hiṁḍate] paribhramaṇ karatā hai.
ṭīkāḥ– yah, karmasaṁyuktapanekī mukhyatāse prabhutvaguṇakā vyākhyān hai.
is prakār pragaṭ prabhutvaśaktike kāraṇ jisane apane karmoṁ dvārā [–niścayase bhāvakarmoṁ aur vyavahārase dravyakarmoṁ dvārā] kartr̥tva aur bhoktr̥tvakā adhikār grahaṇ kiyā hai aise is ātmāko, anādi mohācchāditapaneke kāraṇ viparīt abhiniveśakī utpatti honese samyagjñānajyoti asta ho gaī hai, isaliye vah sānta athavā ananta saṁsārameṁ paribhramaṇ karatā hai. [is prakār jīvake karmasahitapanekī mukhyatāpūrvak prabhutvaguṇakā vyākhyān kiyā gayā..] 69.. -------------------------------------------------------------------------- abhiniveś =abhiprāy; āgraha.
kartā ane bhoktā thato e rīt nij karmo vaḍe
jīv mohathī ācchanna sānta ananta saṁsāre bhame. 69.
114