vyavahriyaṁte, tathaiv ca bādarasūkṣmatvapariṇāmavikalpaiḥ ṣaṭprakāratāmāpadya trailokyarūpeṇ niṣpadya sthitavaṁt iti. tathā hi–bādarabādarāḥ, bādarāḥ, bādarasūkṣmāḥ, sūkṣmabādarāḥ, sūkṣmāḥ, sūkṣma–sūkṣmā iti. tatra chinnāḥ svayaṁ saṁdhānāsamarthāḥ kāṣṭhapāṣāṇadayo bādarabādarāḥ. chinnāḥ svayaṁ saṁdhānasamarthāḥ kṣīradhr̥tatailatoyarasaprabhr̥tayo bādarāḥ. sthūlopalaṁbhā api chettuṁ bhettumādātumaśakyāḥ chāyātapatamojyotstrādayo bādarasūkṣmāḥ. sūkṣmatve‘pi sthūlopalaṁbhāḥ sparśarasagaṁdhaśabdāḥ sūkṣma–bādarāḥ. sūkṣmatve‘pi hi karaṇānupalabhyāḥ karmavargaṇādayaḥ sūkṣmāḥ. atyaṁtasūkṣmāḥ karmavargaṇā–bhyo‘dho dvayaṇuk skaṁdhaparyantāḥ sūkṣmasūkṣmā iti.. 76.. ----------------------------------------------------------------------------- ‘pūraṇ – galan’ ghaṭit honese paramāṇu niścayase ‘1pudgal’ haiṁ. skaṁdh to 2anekapudgalamay ekaparyāyapaneke kāraṇ pudgaloṁse ananya honese vyavahārase ‘pudgal’ hai; tathā [ve] bādaratva aur sūkṣmatvarūp pariṇāmoṁke bhedoṁ dvārā chah prakāroṁko prāpta karake tīn lokarūp hokar rahe haiṁ. ve chah prakārake skaṁdh is prakār haiṁḥ– [1] bādarabādar; [2] bādar; [3] bādarasūkṣma; [4] sūkṣmabādar; [5] sūkṣma; [6] sūkṣmasūkṣma. vahān̐, [1] kāṣṭhapāṣāṇādik [skaṁdh] jo ki chedan honepar svayaṁ nahīṁ juṛ sakate ve [ghan padārtha] ‘bādarabādar’ haiṁ; [2] dūdh, ghī, tel, jal, ras ādi [skaṁdh] jo ki chedan honepar svayaṁ juṛ jāte haiṁ ve [pravāhī padārtha] ‘bādar’ hai; [3] chāyā, dhūp, aṁdhakār, cāṁdanī ādi [skaṁdh] jo ki sthūl jñāt honepar bhī jinakā chedan, bhedan athavā [hastādi dvārā] grahaṇ nahīṁ kiyā jā sakatā ve ‘bādarasūkṣma’ haiṁ; [4] sparśa–ras–gaṁdh–śabda jo ki sūkṣma hone par bhī sthūl jñāt hote haiṁ [arthāt cakṣakou choṛakar cār indriyoṁṁke viṣayabhūt skaṁdh jo ki ān̐khase dikhāī na dene par bhī sparśanendriy dvārā sparśa kiyā jā sakatā haie] jībh dvārā jinakā svād liyā jā sakatā haie, nākase sūṁṁdhā jā sakatā haie athavā kānase sunā jā sakatā haie ve ‘sūkṣmabādar’ haiṁ; [5] karmavargaṇādi [skaṁdh] ki jinheṁ sūkṣmapanā hai tathā jo indriyoṁse jñāt na hoṁ aise haiṁ ve ‘sūkṣma’ haiṁ; [6] karmavargaṇāse nīceke [karmavargaṇātīt dviaṇuk–skaṁdh takake [skaṁdh] jo ki atyanta sūkṣma haiṁ ve ‘sūkṣmasūkṣma’ haiṁ.. 76.. --------------------------------------------------------------------------
122
1. jisameṁ [sparśa–ras–gaṁdh–varṇakī apekṣāse tathā skaṁdhaparyāyakī apekṣāse] pūraṇ aur galan ho vah pudgal hai.
pūraṇ=puranā; bharanā; pūrti; puṣṭi; vr̥ddhi. galan=galanā; kṣīṇ honā; kr̥śatā; hāniḥ nyūnatāḥ [[1] paramāṇuoṁke
viśeṣ guṇ jo sparśa–ras–gaṁdh–varṇa haiṁ unameṁ honevālī ṣaṭsthānapatit vr̥ddhi vah pūraṇ hai aur ṣaṭsthānapatit
hāni vah galan hai; isaliye is prakār paramāṇu pūraṇ–galanadharmavāle haiṁ. [2] paramāṇuoṁmeṁ skaṁdharūp paryāyakā
āvirbhāv honā so pūraṇ hai aur tirobhāv honā vah galan haie; is prakār bhī paramāṇuoṁmeṁ pūraṇagalan ghaṭit
hotā hai.]
2. skaṁdh anekaparamāṇumay hai isaliye vah paramāṇuoṁse ananya hai; aur paramāṇu to pudgal haiṁ; isaliye skaṁdh bhī vyavahārase ‘pudgal’ haiṁ.