gatipariṇāmasya hetukartr̥tvam. kiṁtu salil–miv matsyānāṁ jīvapudgalānāmāśrayakāraṇamātratvenodāsīn evāsau gateḥ prasaro bhavati. api ca yathā gatipūrvasthitipariṇatastuṅgo‘śvavārasya sthitipariṇāmasya hetukartāvalokyate na tathā‘dharmaḥ. sa khalu niṣkriyatvāt na kadācidapi gatipūrvasthitipariṇāmamevāpadyate. kuto‘sya sahasthāyitven pareṣāṁ gatipūrvasthitipariṇāmasya hetukartr̥tvam. kiṁ tu pr̥thivīvatturaṅgasya jīvapudgalānāmāśray– kāraṇamātratvenodāsīn evāsau gatipūrvasthiteḥ prasaro bhavatīti.. 88.. ----------------------------------------------------------------------------- honese kabhī gatipariṇāmako hī prāpta nahīṁ hotā; to phir use [parake] 1sahakārīke rūpameṁ parake gatipariṇāmakā hetukatr̥tva kahān̐se hogā? [nahīṁ ho sakatā.] kintu jis prakār pānī machaliyoṁkā [gatipariṇāmameṁ] mātra āśrayarūp kāraṇake rūpameṁ gatikā udāsīn hī prasārak haie, usī prakār dharma jīv–pudgaloṁkī [gatipariṇāmameṁ] mātra āśrayarūp kāraṇake rūpameṁ gatikā udāsīn hī prasārak [arthāt gatiprasārakā udāsīn hī nimitta] hai.
aur [adharmāstikāyake sambandhameṁ bhī aisā hai ki] – jis prakār gatipūrvakasthitipariṇat aśva savārake [gatipūrvak] sthitipariṇāmakā hetukartā dikhāī detā hai, usī prakār adharma [jīv– pudgaloṁke gatipūrvak sthitipariṇāmakā hetukartā] nahī hai. vah [adharma] vāstavameṁ niṣkriy honese kabhī gatipūrvak sthitipariṇāmako hī prāpta nahīṁ hotā; to phir use [parake] 2sahasthāyīke rūpameṁ gatipūrvak sthitipariṇāmakā hetukatr̥tva kahān̐se hogā? [nahīṁ ho sakatā.] kintu jis prakār pr̥thvī aśvako [gatipūrvak sthitipariṇāmameṁ] mātra āśrayarūp kāraṇake rūpameṁ gatipūrvak sthitikī udāsīn hī prasārak hai, usī prakār adharma jīv–pudgaloṁko [gatipūrvak sthitipariṇāmameṁ] mātra āśrayarūp kāraṇake rūpameṁ gatipūrvak sthitikā udāsīn hī prasārak [arthāt gatipūrvak–sthitiprasārakā udāsīn hī nimitta] hai.. 88.. --------------------------------------------------------------------------
sthitiko prāpta hone vāle jīv–pudgaloṁke sāth sthiti nahīṁ karatā, pahalehī sthit haie; is prakār vah
sahasthāyī na honese jīv–pudgaloṁke gatipūrvak sthitipariṇāmakā hetukartā nahīṁ hai.]
140
1. sahakārī=sāthameṁ kārya karanevālā arthāt sāthameṁ gati karanevālā. dhvajāke sāth pavan bhī gati karatā hai
isaliye yahān̐ pavanako [dhvajāke] sahakārīke rūpameṁ hetukartā kahā hai; aur jīv–pudgaloṁke sāth dharmāstikāy
gaman na karake [arthāt sahakārī na banakar], mātra unheeṁ [gatimeṁ] āśrayarūp kāraṇ banatā hai isaliye
dharmāstikāyako udāsīn nimitta kahā hai. pavanako hetukartā kahā usakā yah artha kabhī nahīṁ samajhanā ki
pavan dhvajāoṁko gatipariṇām karātā hogā. udāsīn nimitta ho yā hetukartā ho– donoṁ parameṁ akiṁcitkar haiṁ.
unameṁ mātra uparoktānusār hī antar hai. ab agalī gāthākī ṭīkāmeṁ ācāryadev svayaṁ hī kaheṁge ki ‘vāstavameṁ
samasta gatisthitimān padārtha apane pariṇāmoṁse hī niścayase gatisthiti karate hai.’isaliye dhvajā, savār
ityādi sab, apane pariṇāmoṁse hī gatisthiti karate hai, usameṁ dharma tathā pavan, aur adharma tathā aśva
aviśeṣarūpase akiṁcitkar haiṁ aisā nirṇay karanā.]
2. sahasthāyī=sāthameṁ sthiti [sthiratā] karanevālā. [aśva savārake sāth sthiti karatā hai, isaliye yahān̐