kahānajainaśāstramālā] ṣaḍdravya–paṁcāstikāyavarṇan
te sagapariṇāmehiṁ du gamaṇaṁ ṭhāṇaṁ ca kuvvaṁti.. 89..
te svakapariṇāmaistu gamanaṁ sthānaṁ ca kurvanti.. 89..
dharmādharmayoraudāsīnye hetūpanyāso‘yam.
dharmaḥ kil na jīvapudgalānāṁ kadācidgatihetutvamabhyasyati, na kadācitsthitihetutvamadharmaḥ. tau hi pareṣāṁ gatisthityoryadi mukhyahetū syātāṁ tadā yeṣāṁ gatisteṣāṁ gatirev na sthitiḥ, yeṣāṁ sthitisteṣāṁ sthitirev na gatiḥ. tat ekeṣāmapi gatisthitidarśanādanumīyate na tau tayormukhyahetū. kiṁ tu vyavahāranayavyavasthāpitau udāsīnau. kathamevaṁ gatisthitimatāṁ padārthonāṁ gatisthitī bhavat iti -----------------------------------------------------------------------------
anvayārthaḥ– [yeṣāṁ gamanaṁ vidyate] [dharma–adharma gati–sthitike mukhya hetu nahīṁ haiṁ, kyoṁki] jinheṁ gati hotī hai [teṣām ev punaḥ sthānaṁ saṁbhavati] unhīṁko phir sthiti hotī hai [aur jinheṁ sthiti hotī hai unhīṁko phir gati hotī hai]. [te tu] ve [gatisthitimān padārtha] to [svakapariṇāmaiḥ] apane pariṇāmoṁse [gamanaṁ sthānaṁ ca] gati aur sthiti [kurvanti] karate haiṁ.
ṭīkāḥ– yah, dharma aur adharmakī udāsīnatāke sambandhameṁ hetu kahā gayā hai.
vāstavameṁ [niścayase] dharma jīv–pudgaloṁko kabhī gatihetu nahīṁ hotā, adharma kabhī sthitihetu nahīṁ hotā; kyoṁki ve parako gatisthitike yadi mukhya hetu [niścayahetu] hoṁ, to jinheṁ gati ho unheṁ gati hī rahanā cāhiye, sthiti nahīṁ honā cāhiye, aur jinheṁ sthiti ho unheṁ sthiti hī rahanā cāhiye, gati nahīṁ honā cāhiye. kintu ekako hī [–usī ek padārthako] gati aur sthiti dekhaneme ātī hai; isaliye anumān ho sakatā hai ki ve [dharma–adharma] gati–sthitike mukhya hetu nahīṁ haiṁ, kintu vyavahāranayasthāpit [vyavahāranay dvārā sthāpit – kathit] udāsīn hetu haiṁ. --------------------------------------------------------------------------
te sarva nij pariṇāmathī ja kare gatisthitibhāvane. 89.