kahānajainaśāstramālā] ṣaḍdravya–paṁcāstikāyavarṇan
ath kāladravyavyākhyānam.
doṇhaṁ es sahāvo kālo khaṇabhaṁguro ṇiyado.. 100..
dvayoreṣ svabhāvaḥ kālaḥ kṣaṇabhaṅguro niyataḥ.. 100..
vyavahārakālasya niścayakālasya ca svarūpākhyānametat.
ttra kramānupātī samayākhyaḥ paryāyo vyavahārakālaḥ, tadādhārabhūtaṁ dravyaṁ niścayakālaḥ. ttra vyavahārakālo niścayakālaparyāyarūpopi jīvapudgalānāṁ pariṇāmenāvacchidyamānatvāttatpariṇāmabhav ityupagīyate, jīvapudgalānāṁ pariṇāmastu bahiraṅganimittabhūtadravyakālasadbhāve sati saṁbhūtatvādrravya– ----------------------------------------------------------------------------
anvayārthaḥ– [kālaḥ pariṇāmabhavaḥ] kāl pariṇāmase utpanna hotā hai [arthāt vyavahārakāl kā māp jīv–pudgaloṁke pariṇām dvārā hotā hai]; [pariṇāmaḥ dravyakālasaṁbhūtaḥ] pariṇām dravyakālase utpanna hotā hai.– [dvayoḥ eṣaḥ svabhāvaḥ] yah, donoṁkā svabhāv hai. [kālaḥ kṣaṇabhuṅguraḥ niyataḥ] kāl kṣaṇabhaṁgur tathā nitya hai.
ṭīkāḥ– yah, vyavahārakāl tathā niścayakālake svarūpakā kathan hai.
vahān̐, ‘samay’ nāmakī jo kramik paryāy so vyavahārakāl hai; usake ādhārabhūt dravya vah niścayakāl hai.
vahān̐, vyavahārakāl niścayakālakī paryāyarūp hone par bhī jīv–pudgaloṁke pariṇāmase māpā jātā hai – jñāt hotā hai isaliye ‘jīv–pudgaloṁke pariṇāmase utpanna honevālā’ kahalātā hai; aur jīv–pudgaloṁke pariṇām bahiraṁg–nimittabhūt dravyakālake sadbhāvameṁ utpanna honeke kāraṇ ‘dravyakālase utpanna honevāle’ kahalāte haiṁ. vahān̐ tātparya yah hai ki – vyavahārakāl jīv–pudgaloṁke pariṇām dvārā --------------------------------------------------------------------------
–ā che svabhāvo ubhayanā; kṣaṇabhaṁgī ne dhruv kāḷ che. 100.