Panchastikay Sangrah-Hindi (iso15919 transliteration). Gatha: 102.

< Previous Page   Next Page >


Page 155 of 264
PDF/HTML Page 184 of 293

 

kahānajainaśāstramālā] ṣaḍdravya–paṁcāstikāyavarṇan

[
155

nityakṣaṇikatven kālavibhāgakhyāpanametat.

yo hi dravyaviśeṣaḥ ‘ayaṁ kālaḥ, ayaṁ kālaḥ’ iti sadā vyapadiśyate sa khalu svasya sadbhāvamāvedayan bhavati nityaḥ. yastu punarutpannamātra ev pradhvaṁsyate sa khalu tasyaiv dravyaviśeṣasya samayākhyaḥ paryāy iti. sa tūtsaṁgitakṣaṇabhaṁgo‘pyupadarśit–svasaṁtāno nayabalādrīrdhātarasthāyyupagīyamāno na duṣyati; tato na khalvāvalikāpalyopam–sāgaropamādivyavahāro vipratiṣidhyate. tadatra niścayakālo nityaḥ dravyarūpatvāt, vyavahārakālaḥ kṣaṇikaḥ paryāyarūpatvāditi.. 101..

ede kālāgāsā dhammādhammā ya puggalā jīvā.
labbhaṁti davvasaṇṇaṁ kālassa du ṇatthi kāyattaṁ.. 102..

ete kālākāśe dharmādharmau ca pudgalā jīvāḥ.
labhaṁte dravyasaṁjñāṁ kālasya tu nāsti kāyatvam.. 102..

-----------------------------------------------------------------------------

ṭīkāḥ– kālake ‘nitya’ aur ‘kṣaṇik’ aise do vibhāgoṁkā yah kathan hai.

‘yah kāl hai, yah kāl hai’ aisā karake jis dravyaviśeṣakā sadaiv vyapadeś [nirdeś, kathan] kiyā jātā hai, vah [dravyaviśeṣ arthāt niścayakālarūp khās dravya] sacamuc apane sadbhāvako pragaṭ karatā huā nitya hai; aur jo utpanna hote hī naṣṭa hotā hai, vah [vyavahārakāl] sacamuc usī dravyaviśeṣakī ‘samay’ nāmak paryāy hai. vah kṣaṇabhaṁgur hone par bhī apanī saṁtatiko [pravāhako] darśātā hai isaliye use nayake balase ‘dīrgha kāl tak ṭikanevālā’ kahanemeṁ doṣ nahīṁ hai; isaliye āvalikā, palyopam, sāgaropam ityādi vyavahārakā niṣedh nahīṁ kiyā jātā.

is prakār yahān̐ aisā kahā hai ki–niścayakāl dravyarūp honese nitya hai, vyavahārakāl paryāyarūp honese kṣaṇik hai.. 101..

gāthā 102

anvayārthaḥ– [ete] yah [kālākāśe] kāl, ākāś [dharmādharmaur] dharma, adharma, [pudgalāḥ]
pudgal [ca] aur [jīvāḥ] jīv [sab] [dravyasaṁjñāṁ labhaṁte] ‘dravya’ saṁjñāko prāpta karate haiṁ;
[kālasya tu] paraṁtu kālako [kāyatvam] kāyapanā [na asti] nahīṁ hai.

--------------------------------------------------------------------------

ā jīv, pudgal, kāḷ, dharma, adharma tem ja nabh viṣe
che ‘dravya’ saṁjñā sarvane, kāyatva che nahi kāḷane . 102.