Show bookmarks Hide bookmarks

156

kālasya dravyāstikāyatvavidhipratiṣedhavidhānametat.

yathā khalu jīvapudgaladharmādharmākāśāni sakaladravyalakṣaṇasadbhāvādrravyavyapadeśabhāñji bhavanti, tathā kālo‘pi. ityevaṁ ṣaḍdravyāṇi. kiṁtu yathā jīvapudgaladharmādharmākāśānāṁ dvayādipradeśalakṣaṇatvamasti astikāyatvaṁ, na tathā lokākāśapradeśasaṁkhyānāmapi kālāṇūnāmek–pradeśatvādastyastikāyatvam. at ev ca pañcāstikāyaprakaraṇe na hīh mukhyatvenopanyastaḥ kālaḥ. jīvapudgalapariṇāmāvacchidyamānaparyāyatven tatpariṇāmānyathānupapatyānumīyamānadravyatvenā– traivāṁtarbhāvitaḥ.. 102..

-----------------------------------------------------------------------------

ṭīkāḥ– yah, kālako dravyapaneke vidhānakā aur astikāyapaneke niṣedhakā kathan hai [arthāt kālako dravyapanā hai kintu astikāyapanā nahīṁṁ hai aisā yahān̐ kahā hai].

jis prakār vāstavameṁ jīv, pudgal, dharma, adharma aur ākāśako dravyake samasta lakṣaṇoṁkā sadbhāv honese ve ‘dravya’ saṁjñāko prāpta karate haiṁ, usī prakār kāl bhī [use dravyake samasta lakṣaṇoṁkā sadbhāv honese] ‘dravya’ saṁjñāko prāpta karatā hai. is prakār chah dravya haiṁ. kintu jis prakār jīv, pudgal, dharma, adharma aur ākāśako 1dvi–ādi pradeś jisakā lakṣaṇ hai aisā astikāyapanā hai, us prakār kālāṇuoṁko– yadyapi unakī saṁkhyā lokākāśake pradeśoṁṁ jitanī [asaṁkhya] hai tathāpi – ekapradeśīpaneke kāraṇ astikāyapanā nahīṁ hai. aur aisā honese hī [arthāt kāl astikāy na honese hī] yahān̐ paṁcāstikāyake prakaraṇameṁ mukhyarūpase kālakā kathan nahīṁ kiyā gayā hai; [parantu] jīv–pudgaloṁke pariṇām dvārā jo jñāt hotī hai – māpī jātī hai aisī usakī paryāy honese tathā jīv–pudgaloṁke pariṇāmakī anyathā anupapatti dvārā jisakā anumān hotā hai aisā vah dravya honese use yahān̐ 2antarbhūt kiyā gayā hai.. 102..

is prakār kāladravyakā vyākhyān samāpta huā. -------------------------------------------------------------------------- 1. dvi–ādi=do yā adhik; do se lekar ananta taka. 2. antarbhūt karanā=bhītar samā lenā; samāviṣṭa karanā; samāveś karanā [is ‘paṁcāstikāyasaṁgrah nāmak śāstrameṁ