Panchastikay Sangrah-Hindi (iso15919 transliteration). Jiv padarth ka vyakhyan Gatha: 109.

< Previous Page   Next Page >


Page 168 of 264
PDF/HTML Page 197 of 293

 

] paṁcāstikāyasaṁgrah
[bhagavānaśrīkundakunda

168

ath jīvapadārthānāṁ vyākhyānaṁ prapañcayati.

jīvā saṁsāratthā ṇivvādā cedaṇāpagā duvihā.
uvaogalakkhaṇā vi ya dehādehappavīcārā.. 109..

jīvāḥ saṁsārasthā nirvr̥ttāḥ cetanātmakā dvividhāḥ.
upayogalakṣaṇā api ca dehādehapravīcārāḥ.. 109..

jīvasyarūpoddeśo‘yam.

jīvāḥ hi dvividhāḥ, saṁsārasthā aśuddhā nirvr̥ttāḥ śuddhāśca. te khalūbhaye‘pi cetanā–svabhāvāḥ, cetanāpariṇāmalakṣaṇenopayogen lakṣaṇīyāḥ. tatra saṁsārasthā dehapravīcārāḥ, nirvr̥ttā adehapravīcārā iti.. 109.. -----------------------------------------------------------------------------

ab jīvapadārthakā vyākhyān vistārapūrvak kiyā jātā hai.

gāthā 109

anvayārthaḥ– [jīvāḥ dvividhāḥ] jīv do prakārake haiṁ; [saṁsārasthāḥ nirvr̥ttāḥ] saṁsārī aur siddha. [cetanātmakāḥ] ve cetanātmak [–cetanāsvabhāvavāle] [api ca] tathā [upayogalakṣaṇāḥ] upayogalakṣaṇavāle haiṁ. [dehādehapravīcārāḥ] saṁsārī jīv dehameṁ vartanevāle arthāt dehasahit haiṁ aur siddha jīv dehameṁ nahīṁ vartanevāle arthāt deharahit haiṁ.

ṭīkāḥ– yah, jīvake svarūpakā kathan hai.

jīv do prakārake haiṁḥ – [1] saṁsārī arthāt aśuddha, aur [2] siddha arthāt śuddha. ve donoṁ vāstavameṁ cetanāsvabhāvavāle haiṁ aur cetanāpariṇāmasvarūp upayog dvārā lakṣit honeyogya [– pahicānejāneyogya] haiṁ. unameṁ, saṁsārī jīv dehameṁ vartanevāle arthāt dehasahit haiṁ aur siddha jīv dehameṁ nahīṁ vartanevāle arthāt deharahit haiṁ.. 109.. -------------------------------------------------------------------------- cetanākā pariṇām so upayoga. vah upayog jīvarūpī lakṣyakā lakṣaṇ hai.

jīvo dvividh–saṁsārī, siddho; cetanātmak ubhay che;
upayogalakṣaṇ ubhay; ek sadeh, ek adeh che. 109.