172
niścīyate, ten prakāreṇaikendriyāṇāmapi, ubhayeṣāmapi buddhipūrvakavyāpārādarśanasya samān–tvāditi.. 113..
jāṇaṁti rasaṁ phāsaṁ je te beiṁdiyā jīvā.. 114..
jānanti rasaṁ sparśaṁ ye te dvīndriyāḥ jīvāḥ.. 114..
dvīndriyaprakārasūcaneyam. -----------------------------------------------------------------------------
aṁḍemeṁ rahe hue, garbhameṁ rahe hue aur mūrchā pāe hue [prāṇiyoṁṁ] ke jīvatvakā, unheṁ buddhipūrvak vyāpār nahīṁ dekhā jātā tathāpi, jis prakār niścay kiyā jātā hai, usī prakār ekendriyoṁke jīvatvakā bhī niścay kiyā jātā hai; kyoṁki donoṁmeṁ buddhipūrvak vyāpārakā adarśan samān hai.
bhāvārthaḥ– jis prakār garbhasthādi prāṇiyoṁmeṁ, īhāpūrvak vyavahārakā abhāv hone par bhī, jīvatva hai hī, usī prakār ekendriyoṁmeṁ bhī, īhāpūrvak vyavahārakā abhāv hone par bhī, jīvatva hai hī aisā āgam, anumān ityādise niścit kiyā jā sakatā hai.
yahān̐ aisā tātparya grahaṇ karanā ki–jīv paramārthese svādhīn ananta jñān aur saukhya sahit hone par bhī ajñān dvārā parādhīn indriyasukhameṁ āsakta hokar jo karma bandha karatā hai usake nimittase apaneko ekendriy aur duḥkhī karatā hai.. 113..
anvayārthaḥ– [śaṁbūkamātr̥vāhāḥ] śaṁbūk, mātr̥vāh, [śaṅkhāḥ] śaṁkh, [śuktayaḥ] sīp [ca] aur [apādakāḥ kr̥mayaḥ] pag rahit kr̥mi–[ye] jo ki [rasaṁ sparśaṁ] ras aur sparśako [jānanti] jānate haiṁ [te] ve–[dvīndriyāḥ jīvāḥ] dvīndriy jīv haiṁ.
ṭīkāḥ– yah, dvīndriy jīvoṁke prakārakī sūcanā hai. -------------------------------------------------------------------------- adarśan = draṣṭigocar nahīṁ honā.
–je jāṇatā rasasparśane, te jīv dvīṁdriy jāṇavā. 114.