174
rūvaṁ rasaṁ ca gaṁdhaṁ phāsaṁ puṇ te vijāṇaṁti.. 116..
rūpaṁ rasaṁ ca gaṁdhaṁ sparśaṁ punaste vijānanti.. 116..
caturindriyaprakārasūcaneyam. ete sparśanarasanaghrāṇacakṣurindriyāvaraṇakṣayopaśamāt śrotrendriyāvaraṇodaye noindriyā–varaṇodaye ca sati sparśarasagaṁdhavarṇānāṁ paricchettāraścaturindriyā amanaso bhavaṁtīti.. 116..
-----------------------------------------------------------------------------
anvayārthaḥ– [punaḥ] punaśca [uddaṁśamaśakamakṣikāmadhukarībhramarāḥ] ḍān̐s, macchar, makkhī, madhumakkhī, bham̐varā aur [pataṅgādyāḥ te] pataṁge ādi jīv [rūpaṁ] rūp, [rasaṁ] ras, [gaṁdhaṁ] gandha [ca] aur [sparśaṁ] sparśako [vijānanti] vajānate haiṁ. [ve caturindriy jīv haiṁ.]
ṭīkāḥ– yah, caturindriy jīvoṁke prakārakī sūcanā hai.
sparśanendriy, rasanendriy, ghrāṇendriy aur cakṣurindriyake āvaraṇake kṣayopaśamake kāraṇ tathā śrotrendriyake āvaraṇakā uday tathā manake āvaraṇakā uday honese sparśa, ras, gandha aur varṇako jānanevāle yah [ḍān̐s ādi] jīv manarahit caturindriy jīv haiṁ.. 116.. --------------------------------------------------------------------------
te jīv jāṇe sparśane, ras, gaṁdh tem ja rūpane. 116.
sparśādi paṁcak jāṇatāṁ tiryaṁc–nārak–sur–naro