indriyabhedenoktānāṁ jīvānāṁ caturgatisaṁbaṁdhatvenopasaṁhāro‘yam. devagatināmno devāyuṣaścodayāddevāḥ, te ca bhavanavāsivyaṁtarajyotiṣkavaimānikanikāy–bhedāccaturdhā. manuṣyagatināmno manuṣyāyuṣaśca udayānmanuṣyāḥ. te karmabhogabhūmijabhedāt dvedhā. tiryaggatināmnastiryagāyuṣaśca udayāttiryañcaḥ. te pr̥thivīśambūkayūkoddaṁśajalacaroragapakṣiparisarpa– catuṣpadādibhedādanekadhā. narakagatināmno narakāyuṣaśca udayānnārakāḥ. te ratnaśarkarāvālukā– paṅkadhūmatamomahātamaḥprabhābhūmijabhedātsaptadhā. tatra devamanuṣyanārakāḥ paṁcendriyā eva. tiryaṁcastu kecitpaṁcendriyāḥ, kecidek–dvi–tri–caturindriyā apīti.. 118.. ----------------------------------------------------------------------------- bhūmijāḥ] manuṣya karmabhūmij aur bhogabhūmij aise do prakārake haiṁ, [tiryañcaḥ bahuprakārāḥ] tiryaṁc anek prakārake haiṁ [punaḥ] aur [nārakāḥ pr̥thivībhedagatāḥ] nārakoṁke bhed unakī pr̥thviyoṁke bhed jitane haiṁ.
ṭīkāḥ– yah, indriyoṁke bhedakī apekṣāse kahe gaye jīvoṁkā caturgatisambandha darśāte hue upasaṁhār hai [arthāt yahān̐ ekendriy–dvīndriyādirūp jīvabhedoṁkā cār gatike sāth sambandha darśākar jīvabhedoṁ upasaṁhār kiyā gayā hai].
devagatinām aur devāyuke udayase [arthāt devagatināmakarma aur devāyukarmake udayake nimittase] dev hote haiṁ; ve bhavanavāsī, vyaṁtar, jyotiṣka aur vaimānik aise 1nikāyabhedoṁke kāraṇ cār prakārake haiṁ. manuṣyagatinām aur manuṣyāyuke udayase manuṣya hote haiṁ; ve karmabhūmij aur bhogabhūmij aise bhedoṁke kāraṇ do prakārake haiṁ. tiryaṁcagatinām aur tiryaṁcāyuke udayase tiryaṁc hote haiṁ; ve pr̥thvī, śaṁbūk, jūṁ, ḍān̐s, jalacar, urag, pakṣī, parisarpa, catuṣpād [caupāye] ityādi bhedoṁke kāraṇ anek prakārake haiṁ. narakagatinām aur narakāyuke udayase nārak hote haiṁ; ve 2ratnaprabhābhūmij, śarkarāprabhābhūmij, bālukāprabhābhūmij, paṁkaprabhābhūmij, dhūmaprabhābhūmij, tamaḥprabhābhūmij aur mahātamaḥprabhābhūmij aise bhedoṁke kāraṇ sāt prakārake haiṁ.
unameṁ, dev, manuṣya aur nārakī paṁcendriy hī hote haiṁ. tiryaṁc to katipay --------------------------------------------------------------------------
176
1. nikāy = samūh
2. ratnaprabhābhūmij = ratnaprabhā nāmakī bhūmimeṁ [–pratham narakameṁ] utpanna .