jīveṇ suhaṁ dukkhaṁ tamhā kammāṇi muttāṇi.. 133..rabadya
jīven sukhaṁ duḥkhaṁ tasmātkarmāṇi mūrtāni.. 133..
mūrtakarmasamarthanametat.
yato hi karmaṇāṁ phalabhūtaḥ sukhaduḥkhahetuviṣayo mūrto mūrtairindriyairjīven niyataṁ bhujyate, tataḥ karmaṇāṁ mūrtatvamanumīyate. tathā hi–mūrtaṁ karma, mūrtasaṁbaṁdhenānubhūyamānamūrtaphalatvādākhu–viṣavaditi.. 133.. -----------------------------------------------------------------------------
bhāvārthaḥ– niścayase jīvake amūrta śubhāśubhapariṇāmarūp bhāvapuṇyapāp jīvakā karma hai. śubhāśubhapariṇām dravyapuṇyapāpakā nimittakāraṇ honake kāraṇ mūrta aise ve pudgalapariṇāmarūp [sātā– asātāvedanīyādi] dravyapuṇyapāp vyavahārase jīvakā karma kahe jāte haiṁ.. 132..
anvayārthaḥ– [yasmāt] kyoṁki [karmaṇaḥ phalaṁ] karmakā phal [viṣayaḥ] jo [mūrta] viṣay ve [niyatam] niyamase [sparśaiḥ] [mūrta aisī] sparśanādi–indriyoṁ dvārā [jīven] jīvase [sukhaṁ duḥkhaṁ] sukharūpase athavā duḥkharūpase [bhujyate] bhoge jāte haiṁ, [tasmāt] isaliye [karmāṇi] karma [mūrtāni] mūrta haiṁ.
ṭīkāḥ– yah, mūrta karmakā samarthan hai.
karmakā phal jo sukh–duḥkhake hetubhūt mūrta viṣay ve niyamase mūrta indriyoṁṁ dvārā jīvase bhoge jāte haiṁ, isaliye karmake mūrtapanekā anumān ho sakatā hai. vah is prakāraḥ– jis prakār mūṣakaviṣ mūrta hai usī prakār karma mūrta hai, kyoṁki [mūṣakaviṣake phalakī bhān̐ti] mūrtake sambandha dvārā anubhavameṁ ānevālā aisā mūrta usakā phal hai. [cūheke viṣakā phal (–śarīrameṁ sūjan ānā, bukhār ānā ādi) mūrta haie aur mūrta śarīrake sambandha dvārā anubhavameṁ ātā hai–bhogā jātā hai, isaliye anumān ho --------------------------------------------------------------------------
jīv bhogave duḥkhe–sukhe, tethī karam te mūrta che. 133.
194